Co jest bardziej intrygującego niż wykonany przez niego portret malarza?
W całej historii sztuki autoportret szybko stał się ćwiczeniem w stylu dobrze znanym artystom. To rzeczywiście odpowiada dwóm celom, dwóm intencjom malarza: po pierwsze, autoportret pozwala mu odpowiedzieć na banalną potrzebę rozpoznania. W ten sposób, zapowiadając pośmiertny sukces lub tysiącletnie potomstwo, autoportret pozwala artyście zaprezentować szerokiej publiczności rysy twarzy związane z jego techniką, stylem lub ambicjami. Wtedy takie podejście pozwala mu mieć doskonałą kontrolę nad swoim wizerunkiem, a przynajmniej nad wyglądem fizycznym: artyści, mężczyźni i kobiety, zawsze pokazują się tak, jak chcą być widziani przez innych, ale także tak, jak „chcą się odróżnić od im.
1. Jan van Eyck, Człowiek w czerwonym turbanie, 1433:
Najstarszy
Olej na drewnie, 26 x 19 cm - Londyn, Galeria Narodowa
Przed XV wiekiem artysta w dzisiejszym rozumieniu (malarz, rzeźbiarz czy tkacz) był uważany za rzemieślnika i jako taki jego twórczość była na usługach wyższych sfer. Produkował dla możnych i nigdy nie pracował dla siebie: aby osiągnąć swoje osobiste cele, był zależny od hierarchii. Ten brak samodzielności, miażdżący indywidualne ambicje artystów , tłumaczy, dlaczego przed interwencją Jana Van Eycka w 1433 roku nie znajdujemy śladów autoportretów.
Ten flamandzki prymityw był szczególnie spokojny pod koniec życia: w 1430 roku został mianowany szambelanem księcia Filipa Burgundii (rodzaj luksusowego concierge ) i zachował swoje miejsce jako oficjalny malarz miasta Brugii . Prowadzi więc wielką drogę i coraz bardziej uwalnia się od swojej czystej funkcji rzemieślnika , malarza dworskiego. Tak powstał w 1433 roku najstarszy w historii sztuki w Europie samodzielny autoportret. Odkrywamy twarz mężczyzny z profilu iw kwiecie wieku, ze spokojnym i żywym spojrzeniem utrwalającym widza. Na jego głowie duży olśniewający czerwony turban demonstruje techniczne mistrzostwo tego wielkiego belgijskiego mistrza.
2. Giorgone, Autoportret u Dawida, ok. 1510:
Najbardziej tajemniczy
Olej na płótnie, 52 x 43 cm (obcięty) - Brunszwik, Herzog Anton Ulrich Museum
Niedługo po flamandzkim zapale Jana van Eycka, to właśnie we Włoszech wielu artystów próbowało swoich sił w tym ćwiczeniu. Fra Filippo Lippi , florencki malarz pierwszego renesansu, dyskretnie wkomponowuje swoją twarz w niektóre zamówione u niego sceny biblijne (zwłaszcza Koronacja Dziewicy , ok. 1445).
Parmezan , młody talent z Parmy, bawi się, przedstawiając swoją młodzieńczą twarz w sercu dziwnego trompe-l'oeil ( Autoportret w wypukłym lustrze, 1523). W tym samym czasie Giorgione , pracujący w Wenecji, również postanawia wykorzystać swój talent do reprezentowania siebie. Dzieło w ten sposób sprowadzone na świat ( patrz wyżej ) będzie zabarwione mistycyzmem : zimna twarz, ledwo widoczna, trudna do wydobycia z nieprzeniknionej ciemności.
W rzeczywistości dzieło, jakie znamy dzisiaj, jest okrojone : zostało okaleczone, a te zmiany sprawiły, że prawdziwe intencje tego autoportretu zniknęły . Dzięki rycinie z 1650 roku odtwarzającej ten obraz jeszcze wtedy, gdy był nienaruszony, wciąż udaje nam się naszkicować intencje Giorgione: pierwotnie trzymał w dłoni głowę Goliata , a więc wystąpił w roli Dawida, biblijnego bohatera. To pierwszy alegoryczny autoportret w historii sztuki w Europie , który utoruje drogę wielu innym utalentowanym artystom, takim jak Michał Anioł ( Autoportret na skórze Barthélémy'ego ) czy Caravaggio ( Dawid z głową Goliata ) . Niestety, Giorgione zmarł kilka miesięcy po zrobieniu tego portretu, zmieciony przez szalejącą wówczas zarazę.
3. Catharina van Hemessen, Autoportret przy sztalugach, 1548: Pierwszy kobiecy autoportret
Tempera na drewnie, 32 x 25 cm - Bazylea, Kunstmuseum Basel
Z dala od dawnych klisz mężczyzny, artysty, który maluje , i kobiety , muzy, która inspiruje , niektóre artystki miały wpływ na produkcję artystyczną od początku XVI wieku . Tak jest zwłaszcza w przypadku Cathariny van Hemessen , której autoportret ze sztalugą z 1548 r. jest wczesnym tego przejawem.
Jest to najstarszy znany przykład autoportretu „ przy sztalugach ” , ćwiczenie w stylu, które przez wieki będzie często powtarzane przez bardzo znanych malarzy ( Rembrandt, Van Gogh, Caillebotte, Magritte … by wymienić tylko kilku). ich !). Odkrywamy pewną siebie kobietę , która obserwuje nas ze wszystkimi oznakami rozkwitu kreatywności : sztalugi, paleta, szpatułka, antyczne wielkie litery i pędzle ułożone w kształt krzyża.
Bez wątpienia: ta kobieta jest potężna!
4. Antoine van Dyck, Autoportret ze słonecznikiem, ok. 1635: Najbardziej sarkastyczny
Olej na płótnie, 60 x 73 cm - Londyn, kolekcja Duke of Westminster
W tym samym duchu co Jan van Eyck, Antoine van Dyck był także supergwiazdą malarza swoich czasów : ten flamandzki artysta barokowy najpierw zyskał sławę we Flandrii, a następnie we Włoszech , zanim został oficjalnym malarzem dworskim w Anglii . Po tej udanej europejskiej epopei, około 1635 roku, ten słynny portrecista przedstawił się jako szlachcic w rozmowie ze słonecznikiem . Znacznie więcej niż zwykła, swobodna kompozycja, ten słonecznik symbolizuje króla Anglii Karola I.
Zwraca swoją koronę w stronę malarza, jakby to było słońce ! Ten szczególny układ ucieleśnia zatem królewską łaskę. Jednocześnie artysta wskazuje prawą ręką kwiat, a lewą bawi się jego ciężkim złotym łańcuszkiem , który król podarował mu przed chwilą na znak uszlachetnienia. W ramach tej samej pracy artyście udaje się w ten sposób połączyć swój osobisty i zawodowy sukces , pomiędzy artystyczną chwałą a królewskim prestiżem , dyskutując z widzem i wyśmiewając monarchę .
5. David Bailly, Autoportret z symbolami próżności, 1651: Najbardziej intelektualny
Olej na płótnie, 89,5 x 122 cm - Leiden, Museum De Lakenhal
Artysta z Lejdy (Holandia) David Bailly udowadnia w tym dziele, że takiemu geniuszowi jak on malarzowi łatwo może być zrealizowanie jednocześnie wspaniałej martwej natury i wspaniałego autoportretu . Jednak dobre rzemiosło tego płótna to tylko pierwsze spostrzeżenie dzieła pełnego detali i subtelności : odkrywamy malarza siedzącego przy końcu stołu, w jego warsztacie pełnym przedmiotów wszelkiego rodzaju: rzeźb i drobiazgów artystycznych, biżuterii , akcesoria, czaszka, klepsydra, antyczne zwoje, gotowe do wybuchu bańki mydlane… Ten obraz przepełniony jest symbolami próżności : alegoryczne przedstawienie upływającego czasu , a przede wszystkim śmierci.
Kiedy wyprodukował tę pracę, David Bailly miał 67 lat . Nie jest już tym dumnym i energicznym młodzieńcem, który pokazuje nam swoją kolekcję relikwii. W rzeczywistości rozwiązanie tej zagadki można znaleźć w dwóch owalnych portretach: obok niego odkrywamy prawdziwy portret Bailly'ego , a także jego żony. Artysta reprezentował się zatem z perspektywy czasu , tak jak widział siebie 40 lat temu. Ten autoportret jest dla autora spojrzeniem w przeszłość , choć kontemplujemy artystę, który odkrywa przed nami swoją przyszłość .
6. Vincent van Gogh, Autoportret z zabandażowanym uchem, 1889: Najbardziej niezwykły
Olej na płótnie, 60 x 49 cm - Londyn, The Courtauld Institute of Art
Jak podejść do kultowych autoportretów bez przywoływania Van Gogha ! W ciągu dziesięciu lat pracy powstało ponad 43 autoportrety holenderskiego malarza , każdy bardziej wzniosły i absurdalny niż następny.
Ten autoportret z 1889 roku (na rok przed śmiercią ) powstał po tragicznych wydarzeniach, które miały miejsce w Arles . 23 grudnia 1888 roku wybuchła kłótnia z jego przyjacielem i kolegą Paulem Gauguinem . Wzburzony i w zaawansowanym stanie odurzenia Van Gogh opuszcza warsztat i wędruje po mieście, zanim zostaje uwięziony w znanym burdelu. Uzbrojony w żyletkę, postanawia odciąć sobie ucho, aby ofiarować je jako relikwię Rachel, cenionej prostytutce. Następnie potknął się do domu, zanim został znaleziony przez policję, która zabrała go do szpitala na leczenie. Lekarze zdiagnozowali u niego kryzys alkoholizmu zmieszany ze schizofrenicznym samookaleczeniem : ten dekadencki geniusz melancholijny wkrótce kończy i dopiero w pełnej rekonwalescencji realizuje tę pracę , w której odkrywamy wychudzoną twarz, siną twarz. wygląd i blada cera. Za nim widzimy japoński rycin: to Gejsza w krajobrazie autorstwa Sato Torakiyo . Wielki wielbiciel sztuki azjatyckiej , a zwłaszcza japońskich grafik ( ukiyo-e ), które odkrył w Paryżu, ten nowy sposób aranżacji kolorów i kompozycji będzie towarzyszył mu przez całą jego późną pracę. Artysta torturowany destrukcyjnymi eskapadami , Van Gogh naprawdę czuł się, kiedy malował. Nie ma wątpliwości, że jego autoportrety na zawsze naznaczą historię sztuki.
7. Frida Kahlo, Autoportret z przyciętymi włosami, 1940: najbardziej intymny
Olej na płótnie, 40 x 27,9 cm - Nowy Jork, Muzeum Sztuki Nowoczesnej
Podobnie jak Van Gogh, trudno jest ustalić klasyfikację najbardziej emblematycznych autoportretów bez przytoczenia najdziwniejszej z meksykańskich artystek : Fridy Kahlo . Spośród 150 obrazów, które namalowała w swoim życiu, jest co najmniej 55 autoportretów .
Głównym celem tych autoprezentacji było wyrażenie różnych zawirowań jej egzystencji , gdyż jej życie było ciągiem tragedii i nieszczęść : wypadki drogowe, poronienia, wrak statku małżeńskiego, kryzysy zazdrości, problemy alkoholowe i alkoholowe. .
Ten autoportret z 1940 roku pojawia się na chwilę przed tym, jak artystka została przybita do szpitalnego łóżka i naprawdę cierpiała z powodu jej niepełnosprawności. Niemniej jednak następuje to po brutalnym zerwaniu Fridy i Diego Rivery , jej bratniej duszy, co sprawiło, że cierpiała z powodu rozpaczy. Znajdujemy ją siedzącą pośrodku pustego pokoju, ubraną w ciemny i zdecydowanie za duży kostium, z nożyczkami w prawej ręce i kosmykami włosów porozrzucanymi gdzie tylko się da. Przede wszystkim rzuca na obserwatora spokojne, dumne i wyzywające spojrzenie .
Chociaż jej majestatyczne i długie włosy były częścią jej legendy, po co robić taki akt?
Na górze kompozycji odkrywamy partyturę meksykańskiej piosenki miłosnej: „ Spójrz, jeśli cię kochałem, to dla twoich włosów; teraz, kiedy jesteś ogolony, już cię nie kocham . ”. Generalnie zaniedbanie ( rozwód ) i obcięcie włosów ( utrata atrakcyjności ) są równoznaczne z hańbą i poniżeniem . Jednak poza i jej dumne spojrzenie Fridy nie pokrywają się z tymi twierdzeniami . Przesłanie, które chce nam przekazać, jest z pewnością bardziej pozytywne: tylko dzięki dobrowolnej pewności siebie odzyskujemy utraconą godność . Do diabła ze starymi dogmatami , Frida i zrzuca swoją zabarwioną rolę kobiecości i urody służalczej, osiągając zasłużone uspokojenie, na które będziemy oceniać jego osobowość wyłącznie przez pryzmat kreatywności i wolności bycia. Ten autoportret to poczwarka, za pomocą której artysta dokonuje mutacji trajektorii swojego życia.
8. Felix Nussbaum, Autoportret z żydowskim paszportem, ok. 1943: najbardziej dramatyczny
Olej na płótnie, 56 x 49 cm - Osnabrück, Felix Nussbaum-Haus
Ten autoportret z 1943 roku nie respektuje żadnego z kodów tradycyjnej autoprezentacji . Odkrywamy tam człowieka, tak blisko nas , że możemy zobaczyć jego włosy na brodzie w pozycji, która nie jest statyczna: zabiera ze sobą obserwatora w locie, który zdaje się nie prowadzić do niczego poza perspektywa nieprzekraczalnego muru . Kontekst dają nam dwa elementy: na prawym ramieniu modela, pod kołnierzem płaszcza, który unosi, jakby chciał nam wskazać, odkrywamy Gwiazdę Dawida , symbol stygmatyzacji Żydów w czasie hitlerowskiej represji . W prawej ręce trzyma paszport, na którym można odczytać napisy „ JUIF – JOOD ”. Bez wątpienia stoimy w obliczu okrucieństwa II wojny światowej w towarzystwie człowieka prześladowanego i arbitralnie zamykanego za swoje przekonania i przynależność.
Felix Nussbaum , autor tego tragicznego autoportretu, sam był ofiarą nazistowskiego reżimu. Urodzony w Osnabrück (Niemcy) w 1904 r. w rodzinie żydowskiej, wyemigrował w 1933 r. W 1941 r. ukrywał się w Brukseli, gdzie realizował swoje prace dyskretnie , w piwnicach lub na strychach przy ścisłym minimum. Mimo wszystko, zachowuje on swoją energię, stały strach przed zdemaskowaniem stymulowanie jego kreatywności. Jego prace będą więc zabarwione strachem, konspiracją i ucieczką. Tym autoportretem (jak również większością swojej pracy) pozostawia przejmujące świadectwo przerażającego horroru swojej sytuacji i oferuje nam zjadliwe przesłanie: Nawet jeśli wszystko wydaje się beznadziejne, nie możemy się poddawać, ponieważ w godność niewyrzeczenia się pozostaje . Niestety, jego nadzieja na przeżycie nigdy się nie spełniła. Kilka miesięcy później on i jego żona zostali zadenuncjowani, a następnie aresztowani i deportowani do Auschwitz, gdzie zostali zamordowani w 1944 roku.
Podsumowując, klasyfikacja ta oczywiście nie jest wyczerpująca. (Zdecydowanie zbyt) wielu artystów naznaczyło historię sztuki swoimi pysznymi (a czasem niepokojącymi) autoportretami . Niektórzy geniusze, tacy jak Albrecht Durer, Rembrandt, Francis Bacon, Diego Rivera , a nawet Egon Schiele , stworzyli delikatne i głębokie prace, wyrażające swoją wewnętrzną osobowość poprzez wygląd powłoki ich ciała . Jeśli podobał Wam się ten wybór, śledźcie dalej, ponieważ przygotowujemy już kilka innych artykułów dotyczących dzieł emblematycznych w historii sztuki. Ponadto, jeśli lubisz portrety, czy to po prostu eleganckie, czy intensywnie głębokie, zapraszamy do odkrycia naszej kolekcji portretów poniżej 1000 € , która łączy portrety utalentowanych artystów z naszej platformy.
Bastien Alleaume
Menedżer treści - Artmajeur Online Art Gallery
Bastien Alleaume (Crapsule Project)