Co oznacza historia sztuki holenderskiej?

Holenderska historia sztuki jest często mylona z flamandzką, gdyż przed XVI wiekiem, czyli niepodległością, a tym samym narodzinami Republiki Holenderskiej, Holandia była zjednoczona z południową Holandią, którą, zwaną Flandrią, można zlokalizować na terenie dzisiejszej Belgii. Te dwa kraje, nawet gdy oba znajdowały się pod hiszpańskim panowaniem, różniły się znacznie pod względem rodzaju produkcji artystycznej, ponieważ katoliccy Flamandowie, reprezentowani przez takich mistrzów jak Rubens i Antoon van Dyck, wytwarzali dzieła, które były głównie luksusowe, dworskie i często religijne, podczas gdy holenderscy mistrzowie, tacy jak na przykład Johannes Vermeer i Rembrandt, kierując się ideologią protestantyzmu, skłaniali się bardziej do celebrowania realnego świata, który w tamtych czasach był zdominowany przez naukę i handel ich płodnego narodu. Podsumowując, flamandzkie malarstwo, grafika i rzeźba powstawały na obszarze zbliżonym rozmiarami do współczesnej Belgii, chociaż wspomniany przymiotnik jest używany do opisania prac wykonywanych w historycznym regionie, który był w rzeczywistości znacznie większy, obejmujący sąsiednią Brabancję, Hainaut, Pikardię i Artois . Wspomniana twórczość artystyczna odegrała decydującą rolę w europejskiej historii figuratywnej, zwłaszcza między XV a XVII wiekiem, podczas gdy w odniesieniu do Holandii nie sposób nie wspomnieć o złotym wieku sztuki, który trwał mniej więcej przez cały wiek XVII.

Taco Eisma, Pokój , 2022. Olej na płótnie, 60 x 80 cm.

Van Lanigh, Żniwa , 2022. Olej na płótnie, 60 x 50 cm.

Złoty wiek sztuki holenderskiej

Nazwa Złoty Wiek oznacza ten szczególny okres w historii Holandii, który przypada na okres między XVI a XVII wiekiem, tj. po osiągnięciu autonomii politycznej, naznaczony został co najmniej ogromnym rozwojem nauki i handlu. W tym kontekście sztuka figuratywna, na którą ten kwitnący klimat siłą rzeczy musiał wpłynąć, a co za tym idzie odzwierciedlić, rozkwitła w niezwykły sposób, stając się wzorem dla całej tradycji sztuki europejskiej. W szczególności, w odniesieniu do malarstwa Złotego Wieku, można go umieścić w przedziale czasowym od około 1620 do 1672 roku, w okresie, w którym bardzo zaniedbano przedstawienia sakralne i tematy biblijne, na rzecz scen rodzajowych, martwych natur, "drobiazgi", pejzaże, tronie i realistyczne portrety, mające na celu zaspokojenie potrzeb klienteli świeckiej i kupieckiej, a nie instytucjonalnych, kościelnych i arystokratycznych. To właśnie ten rodzaj produkcji figuratywnej, wraz z mapami i rycinami, rozprzestrzenił się z wielkim powodzeniem w domach Holendrów, do tego stopnia, że nierzadko został utrwalony na obrazach z epoki, gdzie można dostrzec niezwykle komercyjne prace małoformatowe. Warto jednak podkreślić, że nie brakowało obrazów wielkoformatowych, co z pewnością potęgował stopniowy wzrost zamożności kraju. Mówiąc o stylu ówczesnych obrazów, realizmowi tego ostatniego towarzyszyła często dokładność oddawania zarówno światła, jak i jasności, często zestawiona z imponującą starannością i dbałością o szczegóły, zapewne odziedziczoną po pobliskiej tradycji flamandzkiej. Na zakończenie warto podkreślić, jak takie holenderskie cechy stylistyczne otworzyły drzwi do nowatorskiego sposobu przedstawiania społeczeństwa, który został uchwycony za pomocą pojedynczych postaci, rodzin chłopskich, scen z karczm, scen biesiadnych, kobiet w pracy, wsi czy miasta sceny, sceny ze zwierzętami i wiele innych. Wreszcie nie sposób nie wspomnieć o najbardziej kultowych mistrzach Złotego Wieku, takich jak np. Rembrandt, Veermeer, Johannes Vermeer, Frans Hals, Jan Steen, Rachel Ruysch czy Judith Leyster.

Roco.Studio, Portret różowy , 2020. Akryl na płótnie, 115 x 95 cm.

Karin Sommen, Onderbovenwater , 2019. Akryl na płótnie, 140 x 100 cm.

Współczesny „Złoty Wiek”

Tak jak między XVI a XVII wiekiem, okresem znaczącym dla holenderskiej sztuki figuratywnej, współczesny świat pozostaje pod wpływem twórczego punktu widzenia Niderlandów, który nadal wyróżnia się niezwykle innowacyjnymi technikami, stylami i tematami śledztwa wywołanego pracami niektórych popularnych wschodzących artystów, takich jak na przykład Wouter le Duc, Wouter Venema, Koen Taselaar i Jonathan van Doornum. Ponadto Holandia reprezentuje obecnie jeden z największych rynków sztuki współczesnej w rozwijającej się Europie, gdzie bogata oferta jest często wzbogacana i podkreślana poprzez organizację wielu wydarzeń, takich jak znany Rotterdam Art Week. Wreszcie, w tym prężnym kontekście nie sposób nie przyjrzeć się bezprecedensowym i różnorodnym poszukiwaniom figuratywnym holenderskich artystów Artmajeur, dobrze reprezentowanych przez prace Barta Stillekensa, NCJ Stam i René Rikkelmana.

Bart Stillekens, czaszka Ibex , 2022. Rzeźba, metale / żywica, 40 x 40 x 40 / 1,00 kg.

**Bart Stillekens: Czaszka koziorożca**

Bart Stillekens, znany również pod zdrobniałą nazwą B-art, to eklektyczny holenderski malarz i rzeźbiarz urodzony w 1993 roku, którego artystyczne poszukiwania są prowadzone przy użyciu wielu materiałów i technik, które wyrażają się w ciągłych eksperymentach. Niekwestionowaną częścią jego produkcji są minimalistyczne rzeźby próżności z żywicy i metalu, które sprowadzone do zaledwie złotych czaszek zwierzęcych dobrze ilustruje praca Ibex skull z 2022 r., mająca na celu odtworzenie czaszki koziorożca. Ta ostatnia, zapewne stworzona z zamiarem skrzyżowania wzroku widza, jako swoista wizualna memento mori , zaprasza również do korzystania z przyjemności życia, sugerowanych przez kolor złoty, który od zawsze symbolizował słońce, ciepło, siłę , władza i bogactwo, ale także nieprzekupność i boska nieśmiertelność. Mówiąc o historii sztuki, warto zastanowić się, jak właśnie ten gatunek próżności największy rozwój miał w siedemnastowiecznej Holandii, gdzie stał się synonimem niepewności, jaka ogarnęła kontynent europejski po wojnie trzydziestoletniej i szerzeniu się epidemii.

NCJ Stam, Brzemię korony , 2021. Rzeźba z brązu / kolaż, 20 x 10 x 8 / 3,00 kg.

KRS Stam: Ciężar korony

NCJ Stam, znany również jako Co Stam, to współczesny holenderski rzeźbiarz urodzony w 1942 roku, który wypowiada się głównie poprzez modelowanie brązu, materiału, przez który bada przede wszystkim postać ludzką, a w drugiej kolejności także postać zwierzęcą. Technika wykorzystywana do tworzenia prac artysty Artmajeur to „wosk tracony”, proces rozpowszechniony już w trzecim tysiącleciu p.n.e., zgodnie z którym wykonuje się model woskowy, który pokryty jest gliną, tworząc formę. Następnie przez otwory w glinie wyciska się wosk z formy przez podgrzanie, po czym wlewa się do niej roztopiony brąz. Pod koniec operacji, za usunięciem formy, uzyskuje się rzeźbę z brązu identyczną z wyjściowym modelem woskowym. Ta technika „traconego wosku”, nazywana metodą bezpośrednią, dobrze różni się od metody pośredniej, zgodnie z którą model woskowy budowany jest na glinianym modelu, co pozwala na tworzenie w nim pustych form. To właśnie dzięki wykorzystaniu procesu historycznego powstała lekceważąca rzeźba Brzemię korony , mająca ukazać tytana z mitologii greckiej Atlasa, który zamiast być skazanym na dźwiganie wszechświata na swoich barkach, musi obecnie nierozwiązane tragedie Covid-19.

René Rikkelman, Zmysłowe usta złoto , 2020. Rzeźba, żywica na drewnie, 40 x 60 x 20 cm / 3,00 kg.

René Rikkelman: Zmysłowe usta złote

René Rikkelman, współczesny holenderski rzeźbiarz urodzony w 1959 roku, preferuje tworzenie stylizowanych dzieł, które najpierw powstają z wosku lub gliny, a później odlewane są w brązie, metalu mającym na celu wyrażenie języka figuratywnego w ciągłym poszukiwaniu linii lub zmysłowej formy . Właśnie to ostatnie dążenie zostało w dużej mierze zrealizowane w pracy Sensual lips gold , mającej na celu uwiecznienie miękkiego, wijącego się, erotycznego i wyrafinowanego zbliżenia lekko uchylonych mięsistych ust kobiety. Realizując ten sam cel, sofa w kształcie ust, zaprojektowana przez Guframa w 1970 roku i wystawiona w najważniejszych muzeach świata, w tym w Luwrze (Paryż), Muzeum Sztuki i Nauki Stosowanej (Sydney) oraz Muzeum Wzornictwa (Monachium), starała się, aby kultowy stał się jednym z kwintesencji kobiecego piękna. Jednak początków tego legendarnego obiektu projektowego można doszukiwać się w historii sztuki, ponieważ ta sofa była niewątpliwie inspirowana twarzą Mae West, uwiecznioną na obrazie Salvadora Dali z 1935 roku.