Próżność: gatunek obrazkowy

Yann Michael Talvas, Zawsze słońce , 2017. Akryl na płótnie lnianym, 81 x 65 cm.

Próżność : definicja i pochodzenie terminu

Próżność odnosi się do szczególnego rodzaju martwej natury, która poprzez włączenie charakterystycznych symbolicznych przedmiotów, takich jak np. czaszki, klepsydry i dobra luksusowe, ma na celu przypomnienie widzowi zarówno nieubłaganego upływu czasu, jak i przyszłości. nadejście śmierci, a w konsekwencji także daremności ulotnych ziemskich dóbr i przyjemności. W rzeczywistości wspomniany wcześniej termin łaciński, będący częścią zaczerpniętego z Biblii wyrażenia „vanitas vanitatum” lub „marność nad próżnościami”, dosłownie oznacza „kaducous”, doskonałe słowo nawiązujące do ikonografii obrazowej z czysto moralistycznymi intencjami, zachęcanie widzów do porzucenia przekupnych przyjemności i pragnień, aby zająć się ważniejszym wiecznym zbawieniem.

Bart Stillekens, "Czaszka dzika" , 2021. Rzeźba, żywica / metale na obiekcie, 30 x 20 x 25 cm / 2,00 kg. Margarita Ado, Wczorajszy deser , 2021. Olej na płótnie lnianym, 60 x 80 cm.

Próżność : początki gatunku obrazkowego

Już w późnym średniowieczu Kościół podniósł surowe ostrzeżenie, przypominając, że bogactwa zgromadzone na ziemi, oprócz braku wartości, prowadzą do wiecznego potępienia. Dlatego właśnie w tym okresie powstały pierwsze przedstawienia obrazowe, w których towarom luksusowym towarzyszyły czaszki. Takie przedstawienia nasiliły się jednak w XVII wieku, a zwłaszcza w epoce po wojnie trzydziestoletniej, w okresie, w którym konflikty wojenne, epidemie, kryzys gospodarczy po odkryciu Ameryki, schizma religijna i zamęt wywołane przez reformację protestancką, postawiły ludzkość w poważnym kryzysie. W konsekwencji w artystycznym pejzażu siedemnastowiecznej sztuki Zachodu potrzeba dzieł zdolnych przekazać świadomość dramatów człowieka, którego niepewna egzystencja czyniła go często „ofiarą” zbyt często okrutnego losu, był mocno zaszczepiony. Jednak pomimo tego powszechnego kryzysu gatunek próżności odniósł większy sukces w północnej Europie, gdzie protestantyzm sprzyjał rozprzestrzenianiu się dzieł sztuki mających na celu zaszczepienie indywidualnej refleksji o Bogu. W szczególności krajem, w którym ten rodzaj martwej natury odniósł największy sukces, była Holandia, gdzie próżność rozprzestrzeniała się między XVI a XVII wiekiem, wpływając również na pracę najbardziej znanych flamandzkich mistrzów.

Yannick Duriez, Lamadeleine w nocnym świetle , 2018. Węgiel na papierze, 150 x 150 cm.

Rai Escale, Skully , 2017. Akryl na innym nośniku, 118 x 59 cm.

Próżność : symbolika, kompozycja i styl

Memento mori próżności jest ogólnie komunikowane za pomocą „standardowego” graficznego „kodu” obejmującego zestawienie lub wybór trzech możliwych rodzajów przedmiotów/tematów:

1. złoto, biżuteria i tym podobne, które nawiązują do bogactwa;
2. książki, mapy i długopisy, personifikacja wiedzy;
3. jedzenie, wino i bogate tkaniny, symbole przyjemności.

Tematy te nieodzownie towarzyszą przedstawieniom czaszek, ale także świec, zwiędłych kwiatów, zegarów i klepsydr, podstawowych tematów kompozycji, mającej na celu podkreślenie bezsensu rzeczy ziemskich wobec jedynej pewności życia, a mianowicie: przemijanie czasu iw konsekwencji śmierć. Co więcej, pomimo tego, że dzieła tego gatunku są często bardzo bogate w przedmioty, to właśnie w tym „chaotycznym” natłoku często dokonuje się bardzo świadomy wybór stylistyczny i symboliczny, mający na celu oddanie głosu głębokim pojęciom. To właśnie ten ostatni aspekt odróżnia próżność od tradycyjnych martwych natur, które są pomyślane zasadniczo po to, aby pokazać malarskie umiejętności twórcy, a nie z zamiarem głoszenia zasad oddziaływania. Co więcej, właśnie w celu urzeczywistnienia tego ostatniego celu próżność przyjmuje czysto realistyczny punkt widzenia, ponieważ tylko odniesienie do rzeczywistego punktu odniesienia może doprowadzić widza do „nieba” poprzez kontemplację ziemskich przedmiotów.

Odile Guichard, Vanity 01 , 2022. Akryl / haft na płótnie, 40 x 40 cm.

Paulo Vilarinho, Vanitas II, 2018. Fotomontaż / obraz cyfrowy na papierze, 44 x 44 cm.

Próżność artystów Artmajeur

Popularna w XVI i XVII wieku próżność wpłynęła również na twórczość wielkich współczesnych mistrzów, m.in. Andy'ego Warhola, Graciela Iturbide, Kanga, Younga Mina i Damiena Hirsta, autorów ikonicznych czaszek mających na celu kontynuację tej samej koncepcji memento . Mori . Oprócz „członków” wielkiej tradycji artystycznej, artyści Artmajeur parali się także nowatorskimi interpretacjami wspomnianego gatunku, kontynuując bardziej tradycyjny przekaz ostrzegawczy, aby dostosować go do naszych czasów. Przykładem tego współczesnego rodzaju martwej natury, często sprowadzanej do samego przedstawienia czaszek, jest praca Didiera Lannoya, Jean-Marie Gitarda (Mr. STRANGE) i Toma Schaera.

Didier Lannoy, $kull Vuitton , 2022. Rzeźba, żywica na drewnie, 15 x 12 x 10 cm / 1,00 kg.

Didier Lannoy: $ kull vuitton

Rzeźba z żywicy i drewna Didiera Lannoya przedstawia luksusową czaszkę, której starannie wykonana powierzchnia nosi, jak wskazuje tytuł pracy, logo słynnej francuskiej marki modowej. Tak więc typowy motyw próżności, mający na celu zestawienie ziemskich przyjemności z ostrzeżeniem przed śmiercią, wydaje się być szeroko szanowany przez artystę Artmajeur, którego niesamowita i pełna przepychu czaszka zdaje się niemal pytać widza: czy będziesz potrzebował blichtru Vuittona w swojej ostatniej podróży ? To samo pytanie, w zgodzie z memento mori próżności, możemy zadać, gdy spojrzymy także na rzeźbę Damiena Hirsta w kształcie czaszki Z miłości do złota , która ma być autentycznym przypomnieniem śmiertelności widza. Rzeczywiście, powierzchnia Z miłości do złota , wykonana z odlewu czaszki około 30-letniego Europejczyka, żyjącego w latach 1720-1810, została kupiona przez kapryśnego brytyjskiego artystę od handlarza starzyzną, jest pokryty 8'601 "bezużytecznymi" diamentami.

Jean-Marie Gitard (Pan STRANGE), Rozdrobniona śmierć h , 2021. Fotomontaż na papierze, 50 x 50 cm.

Jean-Marie Gitard (Pan STRANGE): Rozdrobniona śmierć

Śmierć fragmentaryczna to intensywny fotomontaż na papierze, mający na celu uchwycenie, poprzez rodzaj rozmycia obrazu, profilu ludzkiej czaszki. Zapewne intencją artysty jest uczynienie widza „lustrem” w bohaterze swojej pracy, aby uświadomił mu, jak z biegiem lat zmieni się jego obecny wygląd. Ponadto taki fotomontaż przypomina po części niektóre zbliżenia fotograficznych portretów czaszek autorstwa Alexandra de Cadeneta, znanego współczesnego artysty brytyjskiego, który po raz pierwszy wystawił tego rodzaju prace w 1996 roku w galerii The Mark w Londynie. Następnie, a dokładniej między 1996 a 2016 rokiem, artysta zaprezentował kolejne pokrewne prace, które zapewne inspirowane tradycją próżności dążyły do eksploracji ponadczasowego, a więc szkieletowego przedstawienia człowieka.

Tom Schaer, Kobieta czaszki , 2021. Malarstwo, aerograf / akryl na drewnie, 60 x 60 cm.

Tom Schaer: Kobieta z czaszką

Obraz Toma Schaera zatytułowany Skull woman łączy w jednym temacie koncepcje życia i śmierci, ukazując zbliżenie kobiecej twarzy, która dosłownie przesiąknięta znakami czasu, stopniowo zamienia się w szkielet. Prawdopodobnie ta bardzo osobista interpretacja próżności ma na celu przypomnienie nam, że śmierć, nieunikniona część istnienia, jest cichym wrogiem, który zawsze się czai. Warto też nadmienić, że takie zestawienie wizerunku kobiety z pojęciem próżności wyróżnia także arcydzieło historii sztuki, jakim jest All is Vanity Charlesa Allana Gilberta. W rzeczywistości tę bardzo niejednoznaczną pracę można postrzegać albo jako kobietę patrzącą na swoje odbicie w lustrze, albo jako czaszkę, która ma przypominać nam, że piękno, zdrowie i bogactwo nie trwają wiecznie…