Alexander Calder, pionier rzeźby kinetycznej

Początki i treningi

Pochodzący z rodziny znanych artystów Alexander Calder urodził się 22 lipca 1898 roku w Lawnton w Pensylwanii. Jego ojciec, Alexander Stirling Calder, jest znanym rzeźbiarzem, a jego matka, Nanette Lederer Calder, utalentowaną malarką. Ta twórcza atmosfera przeniknęła jego dzieciństwo i głęboko wpłynęła na jego rozwój artystyczny. Od najmłodszych lat zanurzony w świecie sztuki, kształtując w ten sposób swoją przyszłą karierę.

Zanim całkowicie poświęcił się swojemu przeznaczeniu, studiował inżynierię mechaniczną w Stevens Institute of Technology. To wykształcenie techniczne odgrywa kluczową rolę w jego umiejętności projektowania innowacyjnych i złożonych kreacji. W 1923 roku zapisał się do Art Students League w Nowym Jorku, gdzie doskonalił swoje umiejętności artystyczne i zgłębiał różne techniki. To wyjątkowe połączenie umiejętności inżynierskich i artystycznych stało się jego znakiem rozpoznawczym, pozwalającym tworzyć dzieła dynamiczne i zrównoważone.

Wczesne prace Caldera odzwierciedlają jego zainteresowanie animacją i mechaniką. W 1926 przeniósł się do Paryża i zaczął eksperymentować z rzeźbami z drutu, dając początek lekkim i poruszającym kreacjom. To właśnie w tym okresie odkrył swoją prawdziwą pasję do rzeźby kinetycznej, formy twórczości integrującej prawdziwy ruch. Jego dzieła, często inspirowane motywami natury i życia codziennego, wyróżniają się innowacyjnością techniczną i niepowtarzalną estetyką.

Telefony komórkowe: Sztuka w ruchu

Alexander Calder, Red Mobile (1956), Muzeum Sztuk Pięknych w Montrealu, źródło: Montrealais za pośrednictwem Wikipedii

„mobile” to zawieszone rzeźby kinetyczne, które wyróżniają się możliwością poruszania się dzięki prądom powietrza. Wynalezione przez Alexandra Caldera, integrują elementy w delikatnej równowadze, tworząc harmonijny taniec kształtów i kolorów. Znane są ze swojej lekkości i płynności, przekształcając przestrzeń w dynamiczne doświadczenie wizualne.

Ich tworzenie opiera się na wykorzystaniu materiałów takich jak metal i drut. Zostały starannie zaprojektowane tak, aby były idealnie wyważone, dzięki czemu każda część mogła poruszać się niezależnie. Niezbędna jest precyzja techniczna, a każdy element jest dostosowany tak, aby zachować delikatną równowagę, zapewniając jednocześnie maksymalną swobodę ruchów. To połączenie techniki i artyzmu skutkuje dziełami, które wydają się niemal żywe.

Ruch jest sercem telefonów komórkowych, dzięki czemu interakcja z otoczeniem jest kluczowym elementem. Reagują na prądy powietrza, stale zmieniając swój kształt i kompozycję wizualną. Światło również odgrywa ważną rolę, rzucając zmienne cienie i nadając pracy dodatkowy wymiar. Ta interakcja z otoczeniem sprawia, że ​​są to dzieła wyjątkowe, a każda instalacja oferuje nowe wrażenia wizualne i sensoryczne.

Stajnie i dzieła monumentalne

Alexander Calder, Chicago Loop, Chicago, źródło: Roman Charkowski za Wikipedią

„Stajnie” to statyczne rzeźby stworzone przez Alexandra Caldera, które odróżniają się od „mobili” brakiem ruchu. Podczas gdy pojazdy mobilne są zawieszone i poruszają się pod wpływem prądów powietrza, stajnie są zakotwiczone w ziemi, podkreślając swoją obecność swoim kształtem i strukturą. Prace te, często wielkoformatowe, wyrażają tę samą wrażliwość artystyczną, tyle że poprzez trwałe i monumentalne kompozycje.

Do najsłynniejszych dzieł zaliczamy „Spiralę” stworzoną na Wystawę Powszechną w Brukseli w 1958 r. oraz „L'Homme” stworzoną na Wystawę Powszechną w Montrealu w 1967 r. „Spirala” to imponujące dzieło ze stali, które poprzez swój skręcony kształt ucieleśnia dynamikę. „Człowiek” to kolejne kolosalne osiągnięcie, przedstawiające stylizowaną istotę ludzką, wyznaczającą horyzont imponującą posturą i złożoną budową.

Często zamawiano je do przestrzeni publicznych, w spektakularny sposób integrując sztukę z urbanistyką. Te monumentalne budowle zaprojektowano tak, aby wchodziły w interakcję z otoczeniem, przekształcając publiczne place, parki i budynki w galerie pod gołym niebem. Ich imponująca obecność w takich miejscach jak Chicago, Paryż i inne duże miasta na całym świecie jest świadectwem trwałego wpływu artysty na miejski krajobraz. Zamówienia publiczne wprowadziły sztukę współczesną do serca codziennych przestrzeni, zapraszając publiczność do ciągłej kontemplacji i interakcji ze sztuką.

Różnorodność artystyczna i współpraca

Oprócz swoich kultowych rzeźb Alexander Calder eksplorował wiele innych mediów. Wyróżnił się w malarstwie, rysunku i projektowaniu biżuterii. Jego obrazy i rysunki często odzwierciedlają ten sam dynamizm co jego rzeźby, wykorzystując abstrakcyjne kształty i jasne kolory. Jej biżuteria to z kolei rzeźbiarskie miniatury, łączące metal i kamienie szlachetne, łączące elegancję i innowacyjność.

Calder współpracował także z wieloma artystami i wpływowymi osobistościami swojej epoki. Ta współpraca wzbogaciła jego twórczość i poszerzyła horyzonty artystyczne. Na przykład jego przyjaźń z Joanem Miró zainspirowała twórczą wymianę zdań, z której każda wpływała na twórczość drugiej. Podobnie jego interakcje z architektami, muzykami i pisarzami umożliwiły fuzję dyscyplin, dając początek wielowymiarowym i inspirującym dziełom.

Projekty interdyscyplinarne były ważną częścią kariery Caldera. Proszono go o specjalne zamówienia, integrujące jego twórczość z różnymi środowiskami.

• Scenografia : Calder projektował scenografię i kostiumy do przedstawień teatralnych, m.in. do słynnej sztuki „Sen Marcela Duchampa” z 1945 roku. Jego projekty teatralne, wykorzystujące abstrakcyjne kształty i jasne kolory, nadały scenografii przedstawień nowy wymiar wizualny.

• Gobeliny : Współpracując z warsztatami tkackimi, Calder stworzył monumentalne gobeliny. Te tekstylne kreacje, często inspirowane jego obrazami i rysunkami, łączą abstrakcyjne wzory i żywe kolory, dodając wnętrzom niepowtarzalnej tekstury i głębi.

• Wystawy międzynarodowe : Na Wystawę Powszechną w Paryżu w 1937 r. zaprojektował „Fontanna Merkurego”, kinetyczne dzieło z metalu.

• Zamówienia publiczne : Stworzył „Flamingo” (1973) dla Federal Plaza w Chicago, dzieło z jasnoczerwonej stali, które wyróżnia się wielkością i interakcją z otaczającą architekturą.

Wpływ i dziedzictwo

Wpływ Caldera na sztukę współczesną jest niezaprzeczalny. Jego innowacyjne podejście do rzeźby kinetycznej utorowało drogę wielu nowoczesnym i współczesnym artystom. Dynamiczne i interaktywne prace, które stworzył, zainspirowały pokolenia artystów do odkrywania ruchu, równowagi i interakcji z otoczeniem w swoich własnych dziełach. Zdolność Caldera do łączenia sztuki i nauki sprzyjała również zwiększonej interdyscyplinarności w świecie sztuki, wpływając na takie dziedziny, jak architektura, projektowanie i sztuka instalacyjna.

Prace Caldera znajdują się w zbiorach największych muzeów na świecie. W prestiżowych instytucjach, takich jak Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MoMA) w Nowym Jorku, Centre Pompidou w Paryżu czy Tate Modern w Londynie, znajdują się najważniejsze dzieła z jego repertuaru. Był obiektem licznych retrospektyw w licznych muzeach.

Często odbywają się wystawy retrospektywne poświęcone Calderowi, co pozwala nam ponownie odwiedzić i uczcić jego płodną twórczość. Wystawy takie jak „Calder: Hypermobility” w Whitney Museum of American Art oraz „Calder and Abstraction” w Los Angeles County Museum of Art podkreśliły innowacyjność i różnorodność jego twórczości. Ponadto regularnie odbywają się obchody upamiętniające rocznice jego urodzin i śmierci, upamiętniające jego trwały wpływ na świat sztuki. Wydarzenia te przyciągają nie tylko koneserów sztuki, ale także szerszą publiczność, pomagając kontynuować dziedzictwo Caldera.

Analiza i krytyka

Główne dzieła Aleksandra Caldera

„Pułapka na homary i rybi ogon” to jeden z pierwszych telefonów komórkowych Caldera zainstalowany w Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MoMA) w Nowym Jorku. Ta zawieszona kreacja łączy abstrakcyjne kształty przypominające pułapki na homary i rybie ogony, tworząc urzekający powietrzny balet.

Łuk płatków (1941)
„Arc of Petals” to kolejna kultowa kompozycja kinetyczna, przedstawiająca serię kolorowych, organicznych kształtów zawieszonych w delikatnej równowadze. Ten telefon komórkowy jest wystawiony w muzeum National Gallery of Art w Waszyngtonie

Spirala (1958)
Stworzony na Wystawę Powszechną w Brukseli „La Spirale” to monumentalny zespół metalowy. To stałe, czyli „stabilne” stworzenie ma wznoszący się spiralny kształt, symbolizujący dynamizm i pęd ku przyszłości.

Człowiek (1967)
„Człowiek” to gigantyczne dzieło stworzone na wystawę powszechną w Montrealu. To imponujące dzieło ze stali nierdzewnej przedstawia stylizowaną postać ludzką i jest symbolem siły i nowoczesności.

L'Homme, rzeźba Alexandra Caldera (1967), w Parc Jean Drapeau, Montreal, Quebec, Kanada, źródło: Idej Elixe z Wikipedii

Flaming (1973)
Zainstalowany w Federal Plaza w Chicago, „Flamingo” to jasnoczerwony stalowy zestaw. Ta stajnia o eleganckich krzywiznach i płynnych liniach kontrastuje z otaczającą sztywną architekturą, dodając przestrzeni miejskiej odrobinę poezji.

Fontanna Merkurego (1937)
„Fontanna Merkurego” powstała na Wystawę Powszechną w Paryżu i obecnie jest wystawiana w Fundació Joan Miró w Barcelonie. Ta fontanna kinetyczna wykorzystuje ciekłą rtęć, tworząc hipnotyczne ruchy i odbijając światło w spektakularny sposób.

Cyrk Caldera (1926-1931)
„Cirque Calder” to interaktywna i miniaturowa kreacja przedstawiająca cyrk w ruchu. To dzieło, wykonane z drutu, tkaniny i innych materiałów, ukazuje pomysłowość i humor Caldera i znajduje się w Whitney Museum of American Art w Nowym Jorku.

Trzy dyski, jednego brakuje (1968)
Ten monumentalny zespół, zainstalowany w Fundacji Maeghta we Francji, jest przykładem eksploracji przez Caldera form geometrycznych i równowagi. Trzy płyty, w tym jedna niekompletna, tworzą intrygującą i dynamiczną kompozycję.

22 kwadraty (1952)
„22 Squares” to telefon komórkowy z drewna i malowanego metalu, charakteryzujący się szeregiem zawieszonych kolorowych kwadratów. To dzieło, wystawione w Muzeum Sztuki w Filadelfii, ilustruje zdolność Caldera do przekształcania prostych form w wizualnie stymulujące kompozycje.

Konstelacja pionowa z bombą (1943)
„Pionowa konstelacja z bombą” to kreacja z drewna i metalu, przedstawiająca pionową konstelację zawieszonych kształtów. Można go oglądać w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w San Francisco i odzwierciedla zainteresowanie Caldera tematyką wojny i pokoju.

Działa na papierze

Oprócz słynnych rzeźb Alexander Calder stworzył także znaczną liczbę prac na papierze, w tym sitodruki i rysunki. Jego sitodruki, często kolorowe i dynamiczne, odzwierciedlają te same zasady ruchu i formy, co jego rzeźby. Korzystając z technik graficznych, Calder mógł eksperymentować z abstrakcyjnymi wzorami i kompozycjami geometrycznymi, tworząc dzieła, które są zarówno urzekające wizualnie, jak i innowacyjne technicznie.

Rysunki Caldera, często wykonane tuszem lub ołówkiem, ujawniają jego talent do linii i konturu. W tych pracach na papierze widać wrażliwość i spontaniczność, które uzupełniają jego trójwymiarowe dzieła.

Alexander Calder, Curl, litografia 40,6 x 30,5 cm

Loki

W swoim czasie twórczość Caldera cieszyła się szerokim uznaniem krytyków i publiczności. Jego wystawy w Paryżu i Nowym Jorku oraz retrospektywy odniosły ogromny sukces i okrzyknięto go pionierem współczesnej rzeźby. Dziś jego twórczość jest nadal celebrowana i badana, zajmując ważne miejsce w muzeach i kolekcjach prywatnych na całym świecie. Współczesna ocena jego twórczości podkreśla jego kluczową rolę w rozwoju sztuki kinetycznej i wpływ, jaki wywarł na artystów współczesnych i późniejszych.

Calder wniósł znaczący wkład w rzeźbę i sztukę kinetyczną. Zrewolucjonizował sposób postrzegania tego typu prac, wprowadzając prawdziwy ruch do trójwymiarowych dzieł. Jego techniczne podejście, łączące inżynierię i estetykę, otworzyło przed artystami nowe możliwości, pozwalając im zgłębiać wymiar czasowy w swoich dziełach. Co więcej, jego stajnie i telefony komórkowe ustanowiły standardy w zakresie integracji sztuki w przestrzeni publicznej, czyniąc jego prace kulturalnymi i artystycznymi punktami orientacyjnymi w wielu miastach na całym świecie.