Édouard Manet - Obiad na trawie, 1863. Olej na płótnie. 208 x 264,5 cm. Musée d'Orsay
Kim był Édouard Manet?
Édouard Manet (1832-1883) był francuskim malarzem i jedną z kluczowych postaci przejścia od realizmu do impresjonizmu. Urodzony w Paryżu w zamożnej rodzinie, Manet początkowo zajmował się karierą prawniczą, ale ostatecznie podążał za swoją pasją do sztuki. Otrzymał formalne wykształcenie pod okiem malarza akademickiego Thomasa Couture, ale wkrótce rozwinął swój własny, charakterystyczny styl, który rzucił wyzwanie ustalonym normom artystycznym tamtych czasów.
Sztuka Maneta charakteryzowała się nowatorskim podejściem do kompozycji, pędzla i tematyki. Odrzucił wyidealizowane i dopracowane techniki sztuki akademickiej, zamiast tego zdecydował się na luźne malowanie pędzlem i bardziej bezpośrednie i realistyczne przedstawienie swoich przedmiotów. Jego tematy obejmowały zarówno codzienne sceny współczesnego życia, jak i portrety, martwe natury i tematy historyczne, a wszystko to przesiąknięte jego wyjątkową wizją.
Henri Fantin-Latour - Portret d'Edouarda Maneta, 1867. Olej na płótnie. Instytut Sztuki w Chicago
Obrazy Maneta często wywoływały kontrowersje i skandale ze względu na swój niekonwencjonalny charakter. Prace takie jak „Olimpia” i „Lunch na trawie” stanowiły wyzwanie dla oczekiwań społecznych, zwłaszcza jeśli chodzi o nagość i przedstawianie kobiet. Jego odmowa dostosowania się do tradycyjnych standardów przyniosła mu zarówno krytykę, jak i podziw, czyniąc go centralną postacią awangardowej sceny artystycznej.
Podczas gdy Manet spotkał się z początkowym odrzuceniem z oficjalnych wystaw w Salonie, stał się kluczową postacią ruchu impresjonistycznego. Miał wpływ i był mentorem młodszych artystów, takich jak Claude Monet i Edgar Degas, a jego odważne i innowacyjne techniki pomogły utorować drogę rozwojowi impresjonizmu. Wkład Maneta w sztukę jest nadal doceniany, a jego wpływu na trajektorię sztuki współczesnej nie można przecenić. Pozostaje ważną postacią w historii sztuki, szanowaną za swoją artystyczną wizję i rolę, jaką odegrał w podważaniu konwencji swoich czasów.
„Śniadanie na trawie” (1863)
Kontrowersyjny charakter obrazu wywołał dyskusje i debaty na temat granic sztuki i przedstawiania nagości. Rzucił wyzwanie społecznym tabu dotyczącym nagości w sztuce i naciskał na bardziej uczciwe i niezidealizowane przedstawienie ludzkiego ciała. Kwestionując status quo, „Lunch na trawie” (po francusku: „Le déjeuner sur l'herbe”) odegrał kluczową rolę w poszerzeniu możliwości artystycznej ekspresji.
Obraz przedstawia scenę, w której naga kobieta urządza piknik z dwoma w pełni ubranymi mężczyznami w wiejskiej scenerii. Kompozycja i tematyka obrazu były jak na tamte czasy niekonwencjonalne i prowokacyjne, co wywołało poważny skandal, gdy został po raz pierwszy wystawiony w Salon des Refusés w Paryżu.
Nieskrępowana nagość kobiety i rzeczowość przedstawienia postaci stanowiły wyzwanie dla ustalonych norm i konwencji artystycznych epoki. Zestawienie nagiej kobiety z ubranymi mężczyznami dodatkowo wzmogło kontrowersje wokół obrazu.
Intencją Maneta w „Śniadaniu na trawie” było zakwestionowanie tradycyjnych przedstawień scen mitologicznych lub historycznych i wprowadzenie współczesnej tematyki do sfery sztuki wysokiej. Jego celem było przedstawienie współczesnego życia i relacji międzyludzkich w sposób uczciwy i niezidealizowany.
Obraz zmuszał widzów do konfrontacji z własnymi, z góry przyjętymi wyobrażeniami o sztuce i pięknie. Zakłócił konwencjonalne sposoby patrzenia i interpretowania dzieł sztuki, zachęcając do bardziej krytycznego i subiektywnego zaangażowania w sztukę. „Śniadanie na trawie” zakwestionowało ideę, że sztuka powinna przedstawiać tylko wzniosłe lub heroiczne tematy, otwierając drzwi dla przedstawień codziennego życia i zwykłych ludzi.
Niekonwencjonalna technika malarska Maneta, charakteryzująca się luźnym pędzlem i odważną paletą barw, odbiegała od panujących wówczas akademickich standardów. To charakterystyczne podejście, kojarzone później z ruchem impresjonistycznym, przedkładało przedstawienie efektów świetlnych i kolorystycznych nad drobiazgowe szczegóły.
Dzieło sztuki stanowiło znaczący punkt zwrotny w historii sztuki, służąc jako katalizator inspiracji i wpływów wśród późniejszych pokoleń artystów. Odrywając się od konwencjonalnych konwencji artystycznych, obraz położył podwaliny pod powstanie impresjonizmu i innych ruchów w sztuce współczesnej. Odważna praca pędzla, nieograniczona kompozycja i niekonwencjonalna tematyka otworzyły artystom możliwości zapuszczania się na niezbadane terytoria artystyczne, kwestionując ustalone normy i zapoczątkowując rewolucyjną transformację w świecie sztuki.
Obraz stał się symbolem artystycznej innowacyjności i buntu wobec ustalonych norm. Jego kontrowersyjny odbiór i późniejsze uznanie za dzieło przełomowe ugruntowały jego miejsce w historii sztuki. „Lunch na trawie” jest często przywoływany i badany w dyskusjach na temat ewolucji sztuki i przekraczania artystycznych granic.
„Lunch na trawie” znajduje się obecnie w Musée d'Orsay w Paryżu, gdzie nadal przyciąga gości z całego świata. Jego obecność w prestiżowej instytucji artystycznej podkreśla jego znaczenie i zapewnia jego zachowanie dla przyszłych pokoleń, aby mogły je docenić i studiować.
Ogólnie rzecz biorąc, „Lunch na trawie” pozostaje kultowym i wpływowym dziełem sztuki, które rzuciło wyzwanie normom swoich czasów, utorowało drogę artystycznym eksperymentom i nadal inspiruje zarówno artystów, jak i widzów swoją odwagą i innowacyjnością.
Inspiracja
Édouard Manet znalazł inspirację dla swojego obrazu „Śniadanie na trawie” z różnych źródeł, w tym z historii sztuki i wpływów współczesnych. Na kompozycję obrazu miały wpływ renesansowe dzieła sztuki, takie jak „Koncert pasterski” Tycjana i „Burza” Giorgione, które przedstawiały nagie postacie w naturalnej scenerii. Manet dokonał reinterpretacji tej koncepcji we współczesnym kontekście, odchodząc od wyidealizowanych i mitologicznych scen.
Tycjan - Koncert pasterski, 1509. Olej na płótnie, 105 x 136,5 cm. Luwr, Paryż
Dodatkowo Manet inspirował się japońskimi drzeworytami, znanymi jako ukiyo-e, co wpłynęło na stylizowane i graficzne elementy jego malarstwa. Podziwiał spłaszczone perspektywy, mocne kontury i dekoracyjne wzory występujące na tych grafikach. Tę estetykę widać w śmiałych konturach postaci w „Śniadaniu na trawie”.
Co więcej, Manet kierował się chęcią zobrazowania realiów współczesnego życia, odchodząc od dominującego skupienia się na tematach wyidealizowanych i historycznych. Pod wpływem ruchu realistycznego starał się przedstawiać codzienne sceny i zwykłych ludzi w uczciwy i nieromantyczny sposób. „Lunch na trawie” odzwierciedla dążenie do autentycznego uchwycenia współczesnego życia i relacji.
Wreszcie kontrowersyjne wystawy w Salonie, organizowane przez Akademię Francuską, odegrały rolę w ukształtowaniu podejścia Maneta. Sfrustrowany odrzuceniem jego prac przez jury Salonu, skorzystał z okazji, by wystawić swoje obrazy w Salon des Refusés, na którym wystawiano odrzucone dzieła. Ten kontekst artystycznego buntu i odrzucenia tradycyjnych norm zapewnił Manetowi środowisko do kwestionowania konwencji i przekraczania granic za pomocą „Śniadania na trawie”.
Palais de l'Industrie - Édouard Baldus, lata 50. – 60. XIX wieku. Srebrny nadruk albuminowy. Miejskie Muzeum Sztuki
Podsumowując, Manet czerpał inspirację ze sztuki renesansu, grafik japońskich, ruchu realistycznego i wystaw Salonu, aby stworzyć obraz, który przeczył oczekiwaniom i utorował drogę nowym możliwościom artystycznym. „Śniadanie na trawie” pozostaje świadectwem innowacyjnej wizji Maneta i jego wpływu na trajektorię sztuki współczesnej.
Dlaczego „Lunch na trawie” wzbudził kontrowersje?
„Śniadanie na trawie” Édouarda Maneta było kontrowersyjne z kilku powodów:
Nagość: Obraz przedstawiał nagą kobietę, co uznano za skandaliczne i niestosowne na tamte czasy. Nagość w sztuce była zazwyczaj zarezerwowana dla tematów mitologicznych lub historycznych, ale Manet przedstawił współczesną, codzienną scenę z nagą kobietą.
Realizm: realistyczne przedstawienie postaci przez Maneta rzuciło wyzwanie wyidealizowanym i dopracowanym przedstawieniom dominującym w sztuce akademickiej. Nieskrępowana nagość kobiety i swobodny strój mężczyzn podważyły tradycyjne pojęcia piękna i przyzwoitości.
Kompozycja: Niekonwencjonalna kompozycja obrazu dodatkowo podsyciła kontrowersje. Postacie ustawiono w pozornie przypadkowym układzie, z nagą kobietą siedzącą obok ubranych mężczyzn. To zestawienie zostało uznane za szokujące i naruszające ustalone zasady kompozycji.
Dwuznaczność: narracja i znaczenie obrazu były niejednoznaczne, pozostawiając miejsce na interpretację. Związek między postaciami był niejasny, co pogłębiło skandal. Bezpośrednie spojrzenie kobiety na widza stanowiło wyzwanie dla norm i konwencji społecznych.
Wystawa w Salon des Refusés: „Lunch na trawie” został początkowo odrzucony na oficjalnej wystawie Salonu w Paryżu i zamiast tego wystawiony na Salon des Refusés (Wystawa odrzuconych). Salon des Refusés prezentował dzieła sztuki odrzucone przez konserwatywne jury oficjalnego Salonu, co już wzbudziło kontrowersje i zainteresowanie opinii publicznej wokół obrazu.
Te czynniki razem wywołały znaczący skandal, kiedy po raz pierwszy wystawiono „Lunch na trawie”. Obraz rzucił wyzwanie obowiązującym wówczas normom artystycznym i społecznym, torując drogę do powstania nowych ruchów artystycznych i przesuwając granice tego, co uważano za dopuszczalne w sztuce.
Selena Mattei