Albrecht Durer

Albrecht Dürer, Zelfportret in bont, 1500 München, Alte Pinakothek

Albrecht Dürer werd geboren in Neurenberg, Duitsland in 1471. Hij was de derde zoon van Albrecht Dürer de Oude en Barbara Holper. Zijn vader was een gerenommeerde goudsmid en meester bij het Neurenbergse goudsmedengilde, terwijl zijn moeder uit een rijke familie in de stad kwam.

Van jongs af aan toonde Dürer talent voor tekenen. Op veertienjarige leeftijd ging hij in de leer bij Michael Wolgemut, een beroemde schilder en graficus uit Neurenberg. Drie jaar lang werkte Dürer in het atelier van Wolgemut, waar hij de basisprincipes van schilderen, grafiek en tekenen leerde.

Eerste reizen en ontmoetingen

Na het voltooien van zijn leertijd bij Michael Wolgemut in Neurenberg, ondernam Albrecht Dürer een reis naar Colmar, Frankrijk om Martin Schongauer, een beroemde graveur uit die tijd, te ontmoeten. Dürer bestudeerde de etsen van Schongauer en werd beïnvloed door zijn stijl.

Terug in Neurenberg opende Dürer zijn eigen studio en verwierf al snel een reputatie als getalenteerd kunstenaar. In 1494 trouwde hij met Agnes Frey, de dochter van een rijke steenbakker.

In 1495 vertrok Dürer naar Venetië, waar hij Andrea Mantegna ontmoette, een beroemde kunstenaar uit de Italiaanse Renaissance. Dürer was onder de indruk van Mantegna's schilderijen en bestudeerde zijn olieverftechnieken.

Dürer werd ook beïnvloed door de kunst van Giovanni Bellini, een andere Venetiaanse kunstenaar, en werkte met hem aan verschillende projecten. Terwijl hij in Venetië was, produceerde Dürer talloze houtsneden en kopergravures, evenals olieverfschilderijen.

Na zijn terugkeer naar Neurenberg in 1495, bleef Dürer kunstwerken van hoge kwaliteit produceren en kreeg hij erkenning in Europa. Hij werd algemeen beschouwd als een van de grootste kunstenaars van zijn tijd.

Dürers huis in Neurenberg (Duitsland)

De periode van Neurenberg

Neurenberg was een welvarende en invloedrijke stad tijdens de Renaissance, en het was in deze context dat het atelier van Albrecht Dürer zijn deuren opende. Dürer verwierf al snel een reputatie als getalenteerd kunstenaar en trok veel opdrachtgevers.

De opkomst van de stad droeg ook bij aan de ontwikkeling van de werkplaats van Dürer. Rijke kooplieden uit Neurenberg waren genereuze beschermheren en financierden lokale kunstenaars financieel. Dankzij deze steun kon Dürer enkele van zijn beroemdste werken produceren, zoals "La Melencolia I" en "The Knight, Death and the Devil".

In 1505 ondernam Dürer zijn tweede reis naar Italië, waar hij werd verwelkomd door de rijke kooplieden van de familie Fugger. Terwijl hij daar was, bestudeerde hij de werken van Leonardo da Vinci en Raphael en werkte hij aan nieuwe projecten.

Terug in Neurenberg vond Dürer nieuwe opdrachtgevers en ging door met het produceren van hoogwaardige kunstwerken. Hij is bij veel projecten betrokken geweest, zoals het maken van werken voor kerken en instellingen in de stad. Zijn roem bleef groeien en hij werd een van de beroemdste kunstenaars van zijn tijd.

Beschermheren van Dürer

• Willibald Pirckheimer - een goede vriend van Dürer en een beroemde humanist uit Neurenberg, die veel van Dürers kunstwerken kocht en enkele van zijn projecten hielp financieren.

• Jakob Heller - een rijke koopman die Dürer opdracht gaf voor een beroemd schilderij van de Apocalyps voor zijn privékapel.

• Leden van de familie Fugger - destijds een van de rijkste en meest invloedrijke families in Europa, die Dürer ontving tijdens zijn tweede reis naar Italië en met hem aan verschillende projecten werkte.

• Maximiliaan I, keizer van het Heilige Roomse Rijk, die ook kunstwerken bij Dürer bestelde.

• De keurvorst van Saksen, Frederik III van Saksen, was ook een van de belangrijke beschermheren van Albrecht Dürer. De keurvorst was een groot kunstliefhebber en gaf Dürer opdracht tot verschillende werken, waaronder een schilderij van de Madonna met kind dat aan de kathedraal van Meissen werd geschonken. Dürer maakte ook een portretgravure van Frederik III

De laatste jaren in Neurenberg

Tijdens zijn laatste jaren in Neurenberg bleef Albrecht Dürer uitzonderlijke kunstwerken maken terwijl hij werkte aan zijn verhandelingen over maat en proportie. Hij leidde ook leerlingen op in zijn werkplaats. Helaas begon de gezondheid van Dürer achteruit te gaan en hij stierf op 6 april 1528, op 56-jarige leeftijd. Hij werd begraven op de begraafplaats van de Sint-Janskerk in Neurenberg, waar in 1622 een monument ter ere van hem werd opgericht. Neurenberg is nu een museum gewijd aan zijn leven en werk.

Dürer en de Reformatie

Albrecht Dürer leefde in een periode van grote sociale en religieuze veranderingen in Europa, met name de protestantse reformatie. Hoewel niet bekend was dat hij een actief religieus activist was, werd hij beïnvloed door reformatie-ideeën en was hij bevriend met humanisten zoals Willibald Pirckheimer. Sommige werken van Dürer werden ook beïnvloed door Reformatie-ideeën, met name zijn houtsnede "De Maagd en het Kind met de Vier Engelen" (1518), die de Maagd Maria en Jezus afbeeldt als gewone mensen, in plaats van in een heilige context. Deze meer realistische weergave werd gezien als een breuk met de gevestigde artistieke tradities van die tijd.

Dürer produceerde ook illustraties voor religieuze boeken, waaronder gravures voor de Bijbel en werken van Maarten Luther. Deze illustraties werden gebruikt om de ideeën van de Reformatie bij het publiek te promoten en hadden een impact op de verspreiding van religieuze teksten in heel Europa.

6 ongerijmde dingen om te weten over Albrecht Dürer

1. Hij was gepassioneerd door konijnen: Dürer hield zoveel van konijnen dat hij er meerdere als huisdier in zijn werkplaats had. Hij schilderde ook verschillende portretten van konijnen en maakte gravures, waaronder een beroemde getiteld "De haas".

2. Hij had gezondheidsproblemen: Dürer leed zijn hele leven aan verschillende ziekten, waaronder buikpijn, migraine en duizeligheid. Hij beleefde ook een periode van depressie in het midden van zijn carrière.

3. Hij vond een typemachine uit: Dürer was een productief uitvinder en creëerde verschillende machines, waaronder een typemachine, genaamd "Schreibmaschine".

4. Hij hield van woordspelingen: Dürer stond bekend om zijn woordspelingen en puzzels. Hij publiceerde een boek genaamd "The Proverbs", dat illustraties bevatte van Duitse spreekwoorden vergezeld van raadsels.

5. Hij tekende een eenhoorn: hoewel hij vooral bekend stond om zijn realistische portretten, tekende Dürer ook mythische wezens, zoals een eenhoorn. Deze illustratie werd erg populair en werd gereproduceerd op wandtapijten en stoffen.

6. Hij was gepassioneerd door wiskunde: Dürer was gefascineerd door wiskunde en schreef verschillende verhandelingen over meten en proporties. Zijn onderzoek naar perspectief had ook invloed op zijn artistieke techniek en maakte hem tot een van de meest innovatieve kunstenaars van zijn tijd.

De werken van Albrecht Dürer

Gouaches en aquarellen

Albrecht Dürer, Een vijver in het bos, aquarel en gouache op papier rond 1497

Albrecht Dürer markeerde de geschiedenis van de westerse kunst door de eerste landschapsaquarel te maken die een nauwkeurig beeld weergeeft, een aanzienlijke vooruitgang in het gebruik van deze techniek. Tijdens zijn tocht door de Alpen maakte Dürer volgens de onderzoekers ook enkele opmerkelijke aquarellen, die op basis van botanische criteria in twee categorieën kunnen worden ingedeeld.

De eerste aquarellen zijn gemaakt op de heenreis naar Venetië in de herfst van 1494, terwijl de andere in de lente van 1495 op de terugweg zijn gemaakt, nadat Dürer de Italiaanse schilderkunst had ontdekt. Geleerden hebben een belangrijk onderscheid opgemerkt tussen deze twee categorieën, met verschillende stijlen die kunnen worden verklaard door Dürers eigen evolutie en interesse in landschapsprenten. Hoewel de meeste aquarellen, met uitzondering van Gezicht op Innsbruck, op de heenreis zijn gemaakt, vielen deze schilderijen toch op door hun precisie.

De portretten

Dürers portretten zijn niet alleen fysieke representaties, het zijn ook psychologische beschrijvingen. De schilder gebruikt zichzelf vaak als model, evenals zijn naasten, zoals zijn vrouw Agnès of zijn ouders. Rond 1500 zijn zijn getekende portretten zeer gewild en bevatten vaak inscripties. Dürer was toen een van de grootste portretschilders van zijn tijd en ontwikkelde in Venetië een unieke stijl voor relatief kleine portretten. Zijn portrettekeningen kunnen uiteindelijk worden gebruikt om te schilderen, maar de meeste bestaan voor zichzelf. Tijdens zijn reis naar Nederland maakte hij er een groot aantal, vaak cadeau gedaan of geruild voor een bed of diner, of in zijn reisdagboek bijgehouden.

Dürer begon laat in zijn carrière met het graveren van portretten. Tijdens de rijksdag van Augsburg in 1518 hield hij zich uitgebreid bezig met portretten, geschilderd of getekend, van alle persoonlijkheden van het rijk die vertegenwoordigd wilden worden door de grote schilder van die tijd. Uit deze serie tekent hij zijn eerste gegraveerde portret van een tijdgenoot, kardinaal Albrecht von Brandenburg, bekend als de "Kleine kardinaal".

Dürer is niet de eerste die portretten graveert, maar hij gebruikt de beitel om zijn portretten psychologische finesse en fysieke precisie te geven. Tot 1526 maakte hij vijf grote beitelportretten van eminente persoonlijkheden uit zijn tijd, zoals Albrecht von Brandenburg, de keurvorst van Saksen Frederik de Wijze, zijn levenslange vriend Willibald Pirkheimer, de theoloog Philipp Melantchon en Erasmus Rotterdam. Slechts één xylografie, die van Ulrich Varnbüler, verrast met zijn imposante formaat en zijn behandeling zo krachtig als plastic. Deze laat gegraveerde portretten van bekende figuren plaatsen Dürer definitief in het centrum van humanistisch Europa, dat van intellectuele, spirituele, politieke en artistieke uitwisselingen. Ze zouden op grote schaal kunnen worden verspreid en kunnen concurreren met medailles, vooral omdat ze goedkoper zijn.

De zelfportretten

Albrecht Dürer, Zelfportret, olieverf op houten paneel, 1498

Albrecht Dürer was de eerste die een groot aantal zelfportretten maakte in schilderen en tekenen, waarbij hij grote zelfverzekerdheid en trots toonde. Hoewel hij probeerde een glorieus spoor van zijn leven achter te laten, lieten zijn zelfportretten ook zijn emoties en gemoedstoestand doorschemeren. Het oudste nog bestaande zelfportret dateert van toen hij 13 jaar oud was. Zijn Zelfportret met handschoenen uit 1498 toont hem gekleed als een Venetiaanse edelman, zich bewust van zijn waarde en rang. Het portret dat hij twee jaar later in Duitsland maakte, toont een schilder in een meer religieuze gedaante, waarschijnlijk om aan te geven dat hij de weg van de Heer volgt. Dürer neemt in zijn zelfportretten afstand van de werkelijkheid, organiseert een theatrale enscenering en probeert niet te laten zien wie hij werkelijk is. Hij bevestigt ook zijn status als kunstenaar door regelmatig in zijn werken te glippen, zoals in De Maagd van de Rozenkrans of het Landauer-altaarstuk.

Natuur

Dürer, een groot waarnemer van de natuur, heeft een diepe interesse in haar wonderen. Hij beschrijft het niet alleen letterlijk, maar drukt er vaak een diepere betekenis op. De natuur is voor hem zowel een bron van inspiratie als een praktische oefening. Hij legt in zijn tekeningen echte stukjes natuur vast die hij af en toe hergebruikt in andere composities.

Vanaf de 15e eeuw had de Vlaamse schilderkunst of die van Keulen een uitgesproken interesse in de weergave van het levende en het reële, en Dürer maakte er een alomtegenwoordige hoofdrolspeler in zijn beelden van. Al heel vroeg werd hij getekend door de landschappen die hij tegenkwam tijdens zijn reizen in de Alpen of rond Neurenberg.

Waterverf is zijn favoriete medium om het veranderende licht van zijn panoramische landschappen weer te geven, volledig opnieuw samengesteld om als achtergrond te dienen voor zijn beroemdste gravures. Het gebruik van wiskundig perspectief voegt een geloofwaardige weergave toe van een natuur die in werkelijkheid volledig opnieuw is samengesteld door de gravure. Dürer is ook geïnteresseerd in voorheen ongeziene dieren, zoals dode dieren, die hem intrigeren. Zijn gravure van de neushoorn toont de kracht en de monumentaliteit van het dier dat het hele blad beslaat, versterkt door de zorgvuldig gekozen omlijsting door de kunstenaar.

Gravure

Michael Wolgemut, de meester van Dürer, was betrokken bij de productie van twee xylografische werken: Stephan Fridolins Schatzbehalter (of Religious Treasure) in 1491 en The Nuremberg Chronicle, een soort historisch overzicht gepubliceerd in 1493 met zeshonderdtweeënvijftig houtsneden bestaande uit driehonderd verschillende karakters. Vanaf het begin van zijn carrière onderscheidde Dürer zich van de Neurenbergse traditie door de beitel te gebruiken voor kopergravure en door houtgravure tot kunst te verheffen. Hij hecht veel belang aan zijn handtekening en bevestigt daarmee de notie van artistiek eigendom. Hoewel hij de techniek van de beitelgravure perfect beheerste, delegeerde hij de houtgravure aan andere kunstenaars. Hij eigende zich het etsproces toe dat rond 1500 door Daniel Hopfer was uitgevonden en maakte tussen 1515 en 1518 zes etsen. Hij was ook de eerste die in 1512 uitsluitend droge naald gebruikte voor drie van zijn composities. Quattrocento-graveurs, zoals de Master of the E-serie van de zogenaamde Mantegna Tarots, Andrea Mantegna en Antonio Pollaiuolo, evenals de Meester van het Boek van de Rede, zijn inspiratiebronnen voor Dürer. Zijn faam komt van twee series houtsneden, een Kleine Passie van 37 gravures en een Grote Passie van 15 gravures, evenals een kopergegraveerde Passie, een Leven van Maria van 19 houtsneden en een titelblad, en vooral The Apocalyps met 15 houtsneden plus een titelblad. Dürer dient als referentie voor de Italiaanse en Scandinavische graveurs die hem volgen, zoals Jacopo de' Barbari, Giulio Campagnola, Marc-Antoine Raimondi, Georg Pencz en de broers Barthel Beham en Hans Sebald Beham.

De marketing van werken

Dürer gebruikte venters voor de marketing van zijn werken. Deze verkoopwijze was in die tijd heel gebruikelijk en stelde kunstenaars in staat een groot publiek te bereiken, ook buiten de grote culturele centra. Venters waren rondtrekkende kooplieden die de wegen en lanen aflegden om hun waren te verkopen, waaronder de prenten en etsen van Dürer. Ze waren vaak het enige middel voor kunstliefhebbers om de werken van bekende kunstenaars uit die tijd te ontdekken.

Het theoretische werk van Dürer

Het theoretische werk van Albrecht Dürer is belangrijk om zijn artistieke benadering te begrijpen. Hij is vooral geïnteresseerd in wiskunde en perspectief en probeert regels vast te stellen om ruimte realistisch weer te geven. In zijn werk Underweysung der Messung mit dem Zirckel und Richtscheyt (Verhandeling over meten met kompas en liniaal), gepubliceerd in 1525, zette hij zijn theorieën uiteen over geometrie en proportie, evenals over de constructie van de menselijke figuur. . Dit boek had een grote invloed op de kunstenaars van zijn tijd en de volgende eeuwen en hielp de principes van de Renaissance in Europa te verspreiden.

Dürer was ook geïnteresseerd in kleurentheorie en publiceerde in 1504 een werk getiteld De symmetria partium in rectis formis humanorum corporum (Over de symmetrie van delen in de rechte vormen van menselijke lichamen). Hij ontwikkelt een theorie van kleur op basis van de complementariteit van kleuren en de notie van simultaan contrast. Deze theorie wordt toegepast in zijn werken, met name in de reeks houtsneden La Grande Passion, waar hij kleurcontrasten gebruikt om de dramatische expressie te versterken.

Ten slotte is Dürer geïnteresseerd in theologie en filosofie en probeert hij zijn christelijk geloof te verzoenen met de humanistische ideeën van zijn tijd. In zijn werk Four Books on Human Proportion, gepubliceerd in 1528, behandelt hij kwesties die verband houden met schoonheid, perfectie en goddelijke schepping, waarbij hij probeert regels vast te stellen om de menselijke figuur op een ideale manier weer te geven. Deze theoretische werken tonen de intellectuele dimensie van Dürers werk, die het strikt artistieke kader ver overstijgt.

Dürers invloed in de hedendaagse cultuur

• Kunst: Veel hedendaagse kunstenaars laten zich inspireren door het werk van Dürer, zoals de Amerikaanse fotograaf Chuck Close die een serie portretten maakte op basis van de wiskundige verhoudingen van Dürers canon. De Duitse schilder Gerhard Richter heeft ook gezegd dat het werk van Dürer invloed had op zijn werk.

• Bioscoop: In de film "Pan's Labyrinth" van Guillermo del Toro is de hoofdpersoon Ofelia geobsedeerd door een gravure van Dürer's Apocalyps. Ron Howard's film "The Da Vinci Code" bevat ook een Dürer-referentie waarin de hoofdpersoon een geheime kaart ontdekt die verborgen is in een van zijn gravures.

• Literatuur: In de roman "De naam van de roos" van Umberto Eco verwijst de hoofdpersoon Guillaume de Baskerville naar Dürer en zijn werk over wiskundige verhoudingen in de kunst. In "Het schilderij van de Vlaamse Meester" van Arturo Pérez-Reverte is de hoofdpersoon een kunstkenner die verantwoordelijk is voor de authenticatie van een aan Dürer toegeschreven werk.

• Televisie: In de serie "Penny Dreadful" bezoekt de hoofdpersoon Vanessa Ives een kunsttentoonstelling en bewondert een gravure van Dürer. De serie "Black Sails" verwijst ook naar Dürer in een scène waarin hoofdpersoon John Silver een van zijn gravures gebruikt om een schatkaart te verbergen.

Citaten van Albrecht Dürer:

• "Kunst is de hoogste graad van hoop."
• "Ik heb nog nooit iets lelijkers gezien dan ik."
• "Geniale mannen zijn meteoren die voorbestemd zijn om te branden om hun eeuw te verlichten."
• "Schoonheid zit hem in de verhoudingen."
• "Schilderen is stille poëzie en poëzie sprekende schilderkunst."
• "Elk kunstwerk is een kind van zijn tijd en vaak de moeder van onze gevoelens."
• "Onwetendheid over kunst kan niet beter worden gedefinieerd dan door onwetendheid over geometrie."
• "Tekenen is de eerlijkheid van kunst."
• 'Tijd is een grote meester, zeggen ze. Het ongeluk is dat het zijn leerlingen doodt.'
• "Het doel van alle muziek zou moeten zijn om manieren te verzachten en te verbeteren."

Dürers beroemdste werken

1. The Great Passion en The Little Passion: twee series houtsneden die het leven van Christus uitbeelden, beschouwd als meesterwerken van de prentkunst.

2. De Apocalyps: een serie van 16 houtsneden die de profetieën van de Apocalyps volgens de heilige Johannes voorstellen.
   
   Albrecht Dürer, De vier ruiters van de Apocalyps, houtsnede, tussen 1497 en 1498

3. De ridder, de dood en de duivel: een kopergravure van een ruiter die onderweg de dood en de duivel doorkruist, een allegorie van spirituele strijd.
   
   Albrecht Dürer, De ridder, de dood en de duivel, 1513, kopergravure

4. Melencolia I: Een ingewikkelde en symbolische kopergravure die melancholie uitbeeldt, een van Dürers bekendste werken.
   
   Albrecht Dürer, Melancolia, 1514, kopergravure

5. Furry Self-Portrait: Een portret van Dürer zelf, gekleed in bont en met een introspectieve uitdrukking.

6. De Maagd en het Kind met Sint-Anna: een schilderij met de Maagd Maria, het Kind Jezus en haar moeder Anne, beschouwd als een meesterwerk van de schilderkunst.

7. Neushoorn: Een beroemde gravure die een neushoorn voorstelt, exotisch voor die tijd, die Dürer nog nooit persoonlijk had gezien.
   
   Albrecht Dürer, Neushoorn, 1515, houtsnede

8. Portret van keizer Maximiliaan I: Een grandioos portret van keizer Maximiliaan I, uitgevoerd met grote precisie en indrukwekkend oog voor detail.
   
   Albrecht Dürer, Portret van keizer Maximiliaan I, 1519, olieverf op paneel

9. The Young Hare : een aquarel van een haas, een voorbeeld van Dürers beheersing van het tekenen van dieren.
   
   Albrecht Dürer, De haas, 1502, aquarel

10. Het martelaarschap van de tienduizend: een gravure die het martelaarschap van de tienduizend christenen op de berg Ararat afbeeldt, een voorbeeld van Dürers interesse in religieuze onderwerpen en vechtscènes.