Top 5 meest beroemde stillevens in de kunstgeschiedenis

Stillevens zijn een even fascinerende als raadselachtige oefening voor kunstenaars. Fascinerend door de techniek, omdat veel schilders hun "hand" hebben gemaakt op deze genre schilderijen, makkelijk te realiseren omdat ze geen modellen nodig hebben, geen lange poses, maar ook omdat ze direct in het atelier geschilderd kunnen worden, vaak zelfs bij kaarslicht.

Vincent van Gogh, Zonnebloemen (F456) , 1888. Neue Pinakothek, München, Duitsland.

Bovenal blijken veel stillevens bijzonder mysterieus te zijn, omdat ze diepere betekenissen bevatten dan een simpele voorstelling van levenloze objecten . Hoewel vaak vergeten, zijn stillevens de erfenis van de vanitas , die genreschilderijen die ons herinneren aan het onvermijdelijke verstrijken van de tijd en de vergankelijkheid van de dingen waar we van houden. In de schilderkunst kan een beschadigde vrucht een dood illustreren, en een bloeiende zonnebloem kan melancholie vertegenwoordigen .

Dus, wat zijn de beroemdste stillevens in de kunstgeschiedenis?  

1. Fede Galizia, Stilleven (ca. 1610)

Fede Galizia, Stilleven, circa 1610. Privécollectie.

Wat als we zouden beginnen met wat gerechtigheid terug te brengen in de kunstgeschiedenis? Gezien de plaats die de vrouw in het artistieke epos van de laatste eeuwen heeft gekregen, is het misschien een verrassing, maar de opkomst van het stilleven als onderscheidende stijl is vooral het resultaat van een felle vrouwelijke wil .

Een vrouw? Nee, vrouwen . Het was aan het begin van de 17e eeuw dat de eerste echte experimenten met stillevens floreerden, in de moderne zin van het woord (ver van de oude ijdelheden) , wat betekent composities van levenloze voorwerpen, meestal fruit, voedingsmiddelen, gebruiksvoorwerpen en dieren.

Fede Galizia, Stilleven met appels op een majolica tazza, met mispels en witte aalbessen , ca. 1612. Onbekende lokalisatie.

In die tijd werden stillevens niet afgeschreven, maar bestonden ze naast andere traditionele genres: mythologische en religieuze schilderijen , portretten of landschappen . Schilders schilderden echter vooral portretten (omdat ze ervoor betaald werden), daarna mythologische en religieuze schilderijen (omdat ze beroemd werden), en geleidelijk aan verlieten ze ijdelheden, stillevens en landschappen die hen noch roem noch fortuin brachten. Europa is in volle artistieke bloei, van Nederland tot Italië, via Frankrijk, op veel artistieke plekken bruist het van het talent van alle soorten. Onder deze kunstenaars zullen drie vrouwen zich losmaken van het gezond verstand om het grootste deel van hun creativiteit te wijden aan de realisatie van stillevens .

Maar wie zijn deze Powerpuff Girls van Stillevens?

Ten eerste creëert Fede Galizia in Milaan (Italië) een reeks heerlijke fruitmanden. Een paar duizend kilometer verderop bloeit een van haar tijdgenoten, Clara Peeters , woonachtig in Antwerpen (Nederland), in honderden stillevens die tafels voorstellen die zijn gedekt voor uitgebreide en verfijnde maaltijden. Tot slot, enkele jaren later, rond 1630, maakte de Franse kunstenares Louise Moillon ook talrijke stillevens in de stijl van Fede Galizia.

Clara Peeters, Stilleven met vergulde tazza , 1613. Privécollectie.

Deze drie vrouwen hebben dit genre onmiskenbaar in heel Europa populair gemaakt, zowel bij verzamelaars als bij andere kunstenaars. Het zijn echter hun mannelijke tegenhangers, die later arriveerden, die een plaats naar keuze in de kunstgeschiedenis krijgen. Laten we vandaag recht doen aan deze drie vrouwen die onterecht zijn vergeten ondanks hun pionierswerk, dat het verdient om herontdekt te worden .

Louise Moillon, Stilleven met fruitmand en asperges, 1630. Art Institute of Chicago.

Als de rehabilitatie van vrouwelijke kunstenaars in de kunstgeschiedenis een onderwerp is dat u na aan het hart ligt, bekijk dan onze speciale artikelen: 4 buitengewoon badass-vrouwen die de (zeer patriarchale) kunstgeschiedenis hebben veranderd en 4 vrouwelijke kunstenaars overschaduwd door de roem van hun man .

2. Jean-Siméon Chardin, De straal (1728)

Jean Siméon Chardin, De straal , 1728. Louvremuseum, Parijs.

Voor zijn tijdgenoten werd Jean-Siméon Chardin beschouwd als een absolute meester van het genre , met name vanwege zijn technische vaardigheid en verbluffende composities. Dit kunstwerk, te zien in het Louvre , is een overtuigend bewijs van zijn schilderkunstige efficiëntie.

In deze compositie ontdekken we een kleine houten werkbank waarop verschillende voorwerpen zijn opgesteld: keukengerei en containers vinden hun plaats naast een kat, viskarkassen en oesters. Boven deze vreemde wanorde legt een bakstenen muur zijn schemering op en een straal, in het midden van het kunstwerk, wordt vastgehouden door een metalen haak .

Waarom zo'n puinhoop? Deze wirwar van levenloze objecten (afgezien van deze onverschrokken katachtige) stelt de kunstenaar in staat zijn picturale wil vrijer uit te drukken : hier kiest hij bijvoorbeeld een piramidale constructie om de compositie te structureren. De centrale piramide wordt duidelijk weergegeven door de straal, dan worden twee andere lagere piramides onthuld aan elke kant van het dier: de ene neemt zijn top aan het einde van de staart van de kat, de andere aan het uiteinde van de pollepel in evenwicht op de cast ijzeren pot.

Het witte tafelkleed creëert een dualiteit in het midden van het kunstwerk en verdeelt de compositie in tweeën . Ten slotte brengen de zichtbare ingewanden van de straal een verrassende brutaliteit in het kunstwerk: zo gerangschikt, zijn vreemde gezichtsuitdrukking kijkt ons aan en maakt ons ongemakkelijk. Chardin neemt ons ver van de romantiek met deze opengereten pijlstaartrog, die zowel sinister als verontrustend is .

3. Edouard Manet, Asperges en de asperges (1880)

Edouard Manet, Asperges , 1880. Wallraf-Richartz Museum, Keulen, Duitsland.

Hier is een onconventioneel verhaal in de kunstwereld en een grappige anekdote om te schitteren in de samenleving. Deze twee stillevens zijn één en hetzelfde en staan beter bekend om het verhaal achter hun creatie dan om hun pure esthetische kwaliteiten.

Er was eens, in 1880, een kunstverzamelaar en goede vriend van de impressionisten: Charles Ephrussi . Hij besloot zijn favoriete kunstenaar, Edouard Manet, de opdracht te geven een stilleven te schilderen dat een bos asperges voorstelt. Hij bood hem 800 francs voor het kunstwerk . Manet accepteerde, schilderde de asperges en stuurde het resultaat naar zijn beschermheer. Na ontvangst is het een verbijstering: Charles Ephrussi houdt van het schilderij , hij was verrukt van deze prachtige asperges en geeft 1000 franc aan Manet (dus 200 franc meer dan verwacht). De kunstenaar besloot toen om deze gulle mecenas nog een stilleven aan te bieden - The Asparagus - vergezeld van de volgende opmerking: " Er ontbrak er een in je bos." .

Edouard Manet, Een takje asperges , 1880. Musée d'Orsay, Parijs, Frankrijk.

Dit was alles wat nodig was om een ogenschijnlijk onbeduidend kunstwerk een legende te laten worden in de geschiedenis van de moderne kunst. Tegenwoordig zijn de twee kunstwerken gescheiden: de ene bevindt zich in het Musée d'Orsay in Parijs, de andere in het Stedelijk Museum van Keulen, maar omdat ze allebei zo nauw verwant zijn, hopen we met heel ons hart dat ze op een dag zullen komen samen .

4. Paul Cézanne, Stilleven met schedel (ca. 1898)

Paul Cézanne, Stilleven met schedel , circa 1898. Barnes Foundation, Philadelphia.

Hoe kunnen we het hebben over de beroemdste stillevens uit de kunstgeschiedenis zonder de onbetwiste meester van deze stijloefening te noemen: de vreemde en fascinerende Paul Cézanne . Deze kunstenaar, verliefd op Zuid-Frankrijk, realiseerde gedurende zijn carrière honderden stillevens, de ene nog subliemer dan de andere.

Voor Wassily Kandinsky , Cézanne "verhief het stilleven tot een zodanig punt dat het ophield levenloos te zijn. Hij schilderde deze dingen als menselijke wezens omdat hij het vermogen had gekregen om het innerlijke leven van alles te raden" . Een prachtig eerbetoon aan deze gepassioneerde schilder, die zich toelegde op het analyseren van het schilderij onder het prisma van de wiskunde.

P aul Cézanne, De mand met appels, ca. 1892. Kunstinstituut van Chicago.

Als de appels van Cézanne zo betoverend zijn, komt dat omdat hij ze als bollen en cilinders zag, en niet als eenvoudige objecten om voor te stellen. Als zijn composities zo natuurlijk zijn, komt dat omdat ze niet zijn gemaakt van lijnen en vormen, maar door de alchemie van contrasten. De vorm komt tot stand door middel van een exacte concordantie van tonen, en als deze afstemming harmonieus is, dan maakt het schilderij zichzelf . In de taal van kunstenaars betekent "modelleren" vooral "moduleren" . Het werk van Cézanne is een essentieel onderdeel van de kunstgeschiedenis en is een voorbode van de belangrijkste artistieke trends van de 20e eeuw, met name het kubisme .

5. Georges Braque, viool en kandelaar (1910)

Georges Braque, viool en kandelaar , 1910. San Francisco Museum of Modern Art.

Met Pablo Picasso was Georges Braque mede-oprichter van het kubisme , de dominante artistieke stijl van de twintigste eeuw. Het kubisme is een artistieke beweging die vooral wordt gekenmerkt door het verlaten van het klassieke perspectief , het uiteenvallen van vormen in verschillende geometrische facetten (wat de indruk wekt van "kubussen") en de onafhankelijkheid van de verschillende vlakken van de compositie. Om hun onderzoek te begrijpen, moesten Braque en Picasso kunstwerken maken volgens deze processen: Braque maakte eerst landschappen, daarna begon hij het traditionele thema van het stilleven te deconstrueren.

Viool en kandelaar is zonder twijfel het beroemdste kubistische stilleven in de kunstgeschiedenis . Gemaakt in 1910, maakt het deel uit van de eerste fase van het kubisme, algemeen bekend als analytisch kubisme . Hier worden de elementen van de compositie weergegeven door eenvoudige vormen, waarbij meerdere gezichtspunten worden gebruikt in een puur monochrome stijl: de kunstenaar gebruikte alleen de verschillende tonen van dezelfde kleur. Met Braque en Picasso wordt kunst een logische en wiskundige oefening .

Georges Braque, Stilleven met glas en letters, 1914. MoMA, New York.

En dat was het, deze classificatie is voorbij, en we hopen dat je ervan genoten hebt!
Om verder te gaan, kunt u ons artikel over de beroemdste zelfportretten hier lezen , of onze stillevenscollectie ontdekken, beschikbaar op Artmajeur hier .