Vanessa Renoux, Sculptuur van een vrouwenhoofd , 2020. Sculptuur, 73 x 15 x 15 cm.
Modigliani-beeldhouwer versus Modigliani-schilder
Veel grote meesters in de kunstgeschiedenis hebben hun kijk op de werkelijkheid geuit door te experimenteren met zowel picturale als sculpturale kunst, net als Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Max Ernst, Edgar Degas, Joan Miró en anderen. Ondanks de verschillende technische benaderingen van de twee disciplines, heeft in de meeste gevallen waar dezelfde kunstenaar zich met meerdere projecten heeft beziggehouden, vaak het bestaan van een ondubbelzinnig, goed gedefinieerd en lineair wereldbeeld gemanifesteerd, precies zoals de "case" van Modigliani illustreert. Om duidelijk te maken wat zojuist is gezegd, volstaat het om Woman's Head (1912), een van de bekendste sculpturen van Toscane, te vergelijken met het beroemde picturale meesterwerk Elvira with a white collar (1917), terwijl ook rekening wordt gehouden met in overweging een werk "halverwege" tussen deze twee technieken, zoals de kariatide Red Bust (1913). Met betrekking tot het beeld uit 1912 is het belangrijk om een klein haakje te openen, bedoeld om te benadrukken hoe de Leghorn-kunstenaar zich tussen 1911 en 1913 voornamelijk aan de beeldhouwkunst wijdde, geïnspireerd door het voorbeeld van de Roemeense Brancusi, een meester die Amedeo in Parijs ontmoette. Ondanks Modigliani's voorliefde voor laatstgenoemde kunst, kon hij zich er alleen voor de bovengenoemde periode aan wijden, aangezien de poeders die tijdens de creatie van de sculpturen werden geproduceerd, schadelijk waren voor zijn tuberculose. Terugkerend naar Woman's Head , kan het werk, net als de meeste sculpturen van de kunstenaar, zijn geanticipeerd door de uitvoering van een voorbereidende tekening, waarschijnlijk bestaande uit scherpe, indringende lijnen, die, voornamelijk symmetrisch, gedeeltelijk zouden worden geassocieerd met architecturale stilistische kenmerken. Na het ontwerp werd het sculpturale materiaal over het algemeen bewerkt door de Leghorn, om bestudeerde oplossingen te genereren die, door middel van duidelijke snede, duidelijk tegen de trend van de meer wijdverbreide giettechniek waren. Het hoofd van de vrouw beschrijft in het kort de stilistische kenmerken van het bovengenoemde meesterwerk, dat betrekking heeft op Modigliani's zandsteenwerk in het algemeen, en vertoont een taps toelopend gezicht dat schijnbaar onafgewerkt is, zoals het is geschetst op een ongepolijst oppervlak, waarop een dunne neus, ovale ogen zonder pupillen, een smalle kin en een dunne, cilindrische nek vallen op.
Amedeo Modigliani, Vrouwenhoofd , 1912. Beeld, 68,3 x 15,9 x 24,1 cm. MET: New York.
Amedeo Modigliani, Elvira met witte kraag, ca. 1917. Olieverf op doek, 92 x 65 cm. Parijs: Jonas Netter-collectie.
Dergelijke stilistische kenmerken kenmerken ook de serie Kariatiden, die, vanaf 1912 gemaakt, het bovengenoemde klassieke thema onderzoekt door middel van zowel sculpturale als picturale kunst. In feite onthult de rode buste van 1913, gecreëerd door het aanbrengen van olieverf op karton, een diepgaand verband tussen de twee technieken, te vinden in de gestileerde, synthetische en frontale figuur van de hoofdpersoon, die een extreem langwerpig gezicht en hals heeft. . Aan de andere kant, als we het hebben over een later meesterwerk, wordt het verband tussen picturale en sculpturale creatie herhaald in Elvira met een witte kraag (1918), een olieverfportret van een jonge vrouw die, zittend in het midden van een kamer, wordt vastgelegd omdat ze vastbesloten is om de kijker met haar blinde ogen aan te staren. Juist in deze context komen de gestileerde, taps toelopende gezichten van de Italiaanse meester weer naar voren en heeft hij hard gewerkt om een nieuwe canon van schoonheid te genereren. Op dit punt rijst een vraag: waarop werden Modigliani's specifieke stilistische kenmerken geïnspireerd? De kunstenaar uit Leghorn wist een stem te geven aan die "wind" van Afrikaanse invloeden, die zich in het Parijs van zijn tijd verspreidde en ook meesters als Picasso en Brancusi bezielde, die hun stilistische kenmerken "voorbeelden" gaven, waarbij ze gebruik maakten van meer synthetische en primitieve exotische gezichtspunten. Dientengevolge kunnen de langwerpige en gestileerde gezichten van Amedeo worden geïnterpreteerd als een soort "update" van de meer traditionele Afrikaanse maskers, waarin ook voorbeelden werden geïntegreerd uit de Cycladische, Sumerische, Egyptische en Griekse kunst die de Toscaanse dierbare waren.
Claude Grand, Hellen, 2019. Acryl op doek, 70 x 50 cm.
Daniel Gomez, Hommage aan Modigliani #1 , 2021. Beton op andere ondergrond, 58 x 21 x 18 cm / 18,00 kg.
Focus: de invloeden van Afrikaanse kunst.
Aan het einde van de 19e eeuw maakte de rationaliteit van het positivisme plaats voor een impuls die gericht was op een grotere nadruk op een meer oprechte terugkeer naar spiritualiteit, symboliek en de diepe manifestaties van de menselijke ziel. Een dergelijke esthetische en filosofische context maakte diepe indruk op de kunstenaars van de Parijse School, die, net als Picasso, Modigliani en Matisse, juist in de exotische kunst een middel identificeerden om uitdrukking te geven aan een terugkeer naar een meer oprechte spiritualiteit en introspectie. Bijgevolg werden zowel het afrikanisme als het exotisme in het algemeen gepromoot door de bovengenoemden, die ze voor het eerst zagen als authentieke vormen van artistieke expressie, nu verre van louter werken van te koloniseren culturen. Een dergelijke belangrijke innovatie van esthetische canons werd zeker bevorderd door het contact dat de kunstenaars hadden met de negentiende-eeuwse instelling van het Trocadero Museum, een plaats waar de door Picasso zo gevierde Afrikaanse maskers werden bewaard. Hoewel het duidelijk lijkt dat Afrikaanse kunst een fundamentele rol heeft gespeeld in de ontwikkeling van de westerse figuratieve cultuur, die ook terug te vinden is in latere stromingen als het modernisme en Die Brücke, is haar functie nog weinig bekend en gewaardeerd. Om in plaats daarvan eer te bewijzen aan dit belangrijke primitivisme, is het de moeite waard om de impact te benadrukken die Modigliani's afrikanisme tot op de dag van vandaag uitoefent op Artmajeur-kunstenaars, zoals bijvoorbeeld Sibilla Bjarnason, Helen She en Anna Zhuleva.
Sibilla Bjarnason, Modigliani revisited, 2018. Collage / acryl op doek, 99 x 81 cm.
Sibilla Bjarnason: Modigliani opnieuw bezocht
Sensualiteit ligt, meer dan in een naakt lichaam, in de mogelijkheid om het als zodanig voor te stellen, verwijzend naar al die kenmerken die we in onze persoonlijke opvatting van schoonheid aantrekkelijk vinden. Fascinatie wordt ook verleend door de observatie van een eenvoudige strook blote huid, die de toeschouwer zou kunnen verleiden om in zijn of haar hoofd door te gaan met het verhaal van het uittrekken van onze kleren. Deze concepten lijken te animeren met erotiek de lome vrouwelijke figuur vereeuwigd door het penseel Sibilla Bjarnason, een kunstenaar, die in de titel van het werk zelf duidelijk verwijst naar Amedeo Modigliani en hem kroont als het referentiepunt van haar figuratieve onderzoek. In feite is in het karakter van de kunstenaar in Artmajeur een herinterpretatie van Nude-zitting op een bank' , een olieverfschilderij van de Toscaanse meester gemaakt in 1917, duidelijk. Bovendien is het, juist met betrekking tot het vrouwelijk lichaam, belangrijk om te herinneren hoe Amedeo's eerste solotentoonstelling, gedateerd 1917, vrouwelijke naakten als onderwerp had. Het evenement, georganiseerd door kunsthandelaar Léopold Zborowski voor de ramen van de galerij van Berthe Weill, zag de tentoonstelling van een aantal ontklede vrouwelijke lichamen, die, beslist ver van de conventionele canons van die tijd, de meest algemene verontwaardiging wekten. Dit sentiment culmineerde in de komst van wetshandhavers, die Weil vroegen om de luiken te laten zakken omdat de afgebeelde vrouwen, onvergeeflijk voor die tijd, haar op hun lichaam vertoonden.
Helen She, Pop Modigliani , 2021. Acryl / stift / collage op linnen doek, 50 x 70 cm.
Helen She: Pop Modigliani
De Modigliani-mythe leeft ook weer in het werk van Helen She, waar de Pop-stijlen van de remake uit 2021 een bekend meesterwerk uit de kunstgeschiedenis, zoals Liggend naakt (aan de linkerkant) (1917), transformeren in het meer commerciële gestileerd beeld van een bochtige "soubrette" van onze tijd. Waarschijnlijk is de vereenvoudiging die de hoofdrolspeler van Pop Modigliani heeft ondergaan, misschien verwijzend naar de moderne hoge capaciteit van beeldreproductie, ook gericht op het vieren van een gemakkelijkere en snellere "toegankelijkheid" tot iconen van de kunstwereld. In feite staat liggend naakt (aan de linkerkant) zelf bekend als het grootste naakt van een vrouw gemaakt door Modigliani, een meester die zich overstelpte aan de representatie van vrouwelijk bewustzijn, waarbij hij de meer loutere illustratie van louter muzen schuwde. Ondanks de intensiteit van de vele vrouwelijke figuren die aan Amedeo worden toegeschreven, was Jeanne Hebuterne de enige vrouw met wie de kunstenaar ooit een duurzamere band had, die, "eigendom" van het hart van de Italiaan, nooit zonder sluiers verschijnt. Daarom is het onmogelijk om Amedeo's metgezel voor te stellen in de uitdagende pose van het model in Liggend naakt (aan de linkerkant) , wiens "gewetenloosheid" ook wordt weggesneden uit de intense blik die ze de kijker geeft.
Anna Zhuleva, Popart Modigliani portret , 2020. Acryl op doek, 80 x 60 cm.
Anna Zhuleva: Popart Modigliani-portret
De stilistische kenmerken van de pop-art herinterpreteren, door hun typische en uitgebreide achtergronden van levendige kleuren, een ander meesterwerk uit de kunstgeschiedenis, ondertekend door Amedeo Modigliani, met als onderwerp Jeanne Hébuterne, de vrouw van wie hij het meest hield. Het portret met de hoed in kwestie, gedateerd 1918, maakt deel uit van een reeks werken opgedragen aan zijn metgezel, een muze die Amedeo op verschillende manieren portretteerde, maar altijd met als doel haar te laten verschijnen als een tijdloze figuur met een langwerpige gezicht en een melancholische blik. De bedoeling van de Italiaanse kunstenaar is om zo'n vrouw te verheffen tot het ideaal van vrouwelijke schoonheid bij uitstek, zozeer zelfs dat hij de kijker bij sommige gelegenheden zelfs haar pupillen laat ontdekken. Het is bekend dat Modigliani eigenlijk alleen de ogen voltooide van de beeltenissen waarvan hij de zielen kende, zodat het "zien" van Jeanne ons in staat stelt de diepte van hun band te begrijpen. Helaas zou een dergelijke intensiteit tot een tragedie leiden, aangezien de vrouw, na de dood van Amedeo, op de leeftijd van slechts tweeëntwintig en zwanger, zich van de vijfde verdieping van een gebouw wierp, omdat ze de scheiding van de grootste en de enige liefde van haar leven.
Olimpia Gaia Martinelli
